Καρυδιά Πέλλας

Η Καρυδιά (παλ. Τέχοβο) είναι κτισμένη σε πλαγιά του Bόρα-Καϊμάκτσαλάν και απέχει μόλις 12χλμ απο την Έδεσσα. Το χωριό είναι κτισμένο σε μια χαράδρα γεμάτη οξυές για να προφυλάγεται από τον καιρό και από τα … μάτια όπως και τα περισσότερα χωριά της Μακεδονίας.

Τα σπίτια ακολουθούν την λαϊκή Μακεδονική αρχιτεκτονική και είναι χτισμένα με πέτρες της περιοχής στο ισόγειο και τούβλο στο επάνω όροφο, στηριζόμενα σε πελεκητά καστανίσια δοκάρια μιας και τα περισσότερα ήταν δίπατα με τζάκι, πουλάτα (σήμερα ο γνωστός ημιυπαίθριος), κυράλι που έβλεπε τον βοριά (αποθήκη – ψυγείο).

Οι Καρυδιώτες, ως γνήσιοι αγροτοκτηνοτρόφοι Μακεδόνες έχουν πολλές συνήθειες που σχετίζονται με την γονιμότητα. Σύμφωνα με το έθιμο του Βραντικρ'στ κάθε Πέμπτη μετά το Πάσχα για 40 ημέρες δεν πάει κανένας στο χωράφι για τον ευδαιμονισμό της φύσης και την προστασία των καλλιεργειών από τις καιρικές συνθήκες.

Σήμερα, οι περισσότεροι κάτοικοι αυτής της περιοχής της Έδεσσας έλκουν την καταγωγή τους από την Καρυδιά. Επειδή η ξύλευση κάποια στιγμή έχασε την παλιά της αίγλη αλλά και λόγω σταδιακών απαγορεύσεων από το κράτος οι Καρυδιώτες στράφηκαν μόνιμα σε επαγγέλματα που έκαναν και παλαιότερα σε περιοδική βάση και έγιναν Μαστόροι, Τεχνίτες, Οικοδόμοι, Πετράδες. Αυτό βέβαια φαίνεται και στα ίδια τους τα σπίτια. Στο χωριό είχε και δύο μύλους οι οποίοι κινούνται από το ποτάμι που διασχίζει την Καρυδιά την Ρέκατα όπως την αποκαλούν οι ντόπιοι.

Το χωριό έχασε πάρα πολύ μεγάλο μέρος του πληθυσμού του στους πολέμους ενώ άδειασε από τις εκκαθαρίσεις του «Εθνικού Στρατού», τα πέτρινα χρόνια του εμφυλίου, για δύο χρόνια (1947-1949) με το αιτιολογικό ότι αποτελούσε σημείο υποστήριξης των ανδρών του ΔΣΕ. Ακόμη λιγότεροι ήταν αυτοί που γύρισαν και άρχισαν ξανά από την αρχή μια καινούργια ζωή. Μετά τον εμφύλιο λειτούργησε και νυχτερινό σχολείο ενώ αρκετοί ήταν αυτοί που έπρεπε να μάθουν αγγλικά μιας και πολλοί πήραν τον δρόμο της ξενιτιάς η οποία αποτέλεσε βασικό πρόβλημα στις δεκαετίες ’50, ’60, ’70. Αυστραλία, Καναδάς, Γερμανία ήταν ο προορισμός των περισσότερων για μια νέα ζωή.

Σήμερα το χωριό είναι ιδανικό για πεζοπορείες ακολουθώντας την κυκλική διαδρομή περί του χωριού και βλέποντας το μέσα στην χαράδρα η οποία δημιουργήθηκε απο το ποτάμι το οποίο πηγάζει από το Καϊμάκτσαλάν και φουσκώνει την άνοιξη. Επίσης υπέροχη πεζοπορεία γίνεται στην περιοχή Σφέτι Ράνγκιου όπου υπάρχει το παλιό παρεκκλήσι του Αρχαγγέλου Μιχαήλ και υπόστεγο για υπέροχα πικ-νικ με καταπληκτική θέα του χωριού, της λίμνης και των σχεδόν πάντα χιονισμένων κορυφών του Καϊμάκτσαλάν. Την καλύτερη θέα μπορείτε να την αντικρίσετε από την Αραμίιτσκι Κάμιν (Η πέτρα των Ληστών) πίνοντας νεράκι από την ομώνυμη πηγή (Αραμίιτσκα Τσέσμα).

Ακόμη μπορείτε να πάτε (πάντα με τα πόδια - το αυτοκίνητο το αφήνουμε κάτω απο τις καρυδιές να ξεκουράζεται) στην περιοχή Σφέτα Πέτκα όπου υπάρχει το ομώνυμο εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής ανάμεσα σε ένα δάσος με υπεραιωνόβιες βελανιδιές. Ο χώρος είναι ιερός και δεν ξυλεύεται ποτέ. Εδώ τα παλαιότερα χρόνια το ξημέρωμα για τις 26 Ιουλίου γινόταν εσπερινός και ακολούθως οι γυναίκες και τα παιδιά κοιμόντουσαν στρωματσάδα στον ιερό ναό για να είναι υγιείς όλη την χρονιά. Μάλιστα λέγεται από τους παλιότερους ότι η Παναγία έχει εμφανιστεί θέλοντας να διατηρηθεί το μέρος και το παλιό παραδοσιακό εκκλησάκι και έτσι το μέρος θεωρείται ευλογημένο. Σήμερα ο χώρος είναι κατάλληλος για παιχνίδια στο δάσος, πεζοπορεία και πικ-νικ στο ξύλινο υπόστεγο δίπλα στο εκκλησάκι.

Κάθε χρόνο 26 Ιουλίου είναι το πανηγύρι του χωριού το οποίο στήνεται στην πλατεία με παραδοσιακή τοπική Μακεδονική μουσική και τραγούδια. Τα χάλκινα πνευστά δίνουν το καλύτερο τους εαυτό και αν παρευρεθείτε δεν θα γλιτώσετε εύκολα από τα κεράσματα των ντόπιων. Να σημειωθεί ότι η Καρυδιά είχε και έχει χορευτές με φοβερή επιδεξιότητα στους Μακεδονικούς χορούς. Σήμερα χορευτές του χωριού διδάσκουν ή πλαισιώνουν τα γνωστότερα χορευτικά συγκροτήματα της περιοχής.

Ένα ακόμη ωραίο εκκλησάκι βρίσκεται στο Κόστενο όπου στις 21 Μαΐου Κωσταντίνου και Ελένης γίνεται πανηγύρι στον ομώνυμο ναό σε μια φανταστική τοποθεσία με το Καϊμάκτσαλάν και της λίμνης Άγρα όπου σύμφωνα με την παράδοση το Πάσχα οι νέοι του χωριού ξεκινούσαν με τα άλογα από το χωριό για να έρθουν για εκκλησιασμό στο εκκλησάκι. Ακολούθως οι γυναίκες του χωριού χτυπούσαν την καμπάνα γινόταν λειτουργία και έδιναν αυγά. Στον γυρισμό τα παιδιά με τα άλογα γυρνούσαν από σπίτι σε σπίτι και οι νοικοκυρές του κερνούσαν ρυζόγαλο.

Στις 23 Δεκεμβρίου γίνεται το Κόλιντα Μπάμπω (Κάλαντα Γιαγιά) με φωτιά στην πλατεία, όργανα και εδέσματα. Τελευταία Κυριακή της Αποκριάς γίνεται το έθιμο της συγχώρεσης όπου οι μικροί ζητάνε συγνώμη από τους μεγαλύτερους και ακολουθεί το έθιμο της Λάμκας με το κρεμαστό βραστό αυγό που διασκεδάζει μικρούς και μεγάλους έως σήμερα. Γενικά οι ντόπιοι είναι πολύ φιλικοί με τους επισκέπτες. Αν για παράδειγμα τους πείτε τις λέξεις Ράτζα Νίβα, Σούλκουβ ντόϊ, Γκλάβα(Κεφάλι), Κλάτνιτζ(Πηγές), Βοδενίτσα(Μύλοι) (ονόματα περιοχών) τότε αυτοί κάποια ιστορία θα έχουν να σας πούν.

Αναμφισβήτητα το πιο άγνωστο μέρος και από τα πιο όμορφα είναι το δάσος της Καρυδιάς το οποίο αποτελεί ιδιοκτησία του χωριού. Οξυές, βελανιδιές συνθέτουν ένα μαγικό τοπίο με φόντο τις κορυφογραμμές του Καϊμάκτσαλάν. Χαμηλά μπροστά από την σημερινή λίμνη του Αγρα υπάρχει ένα κάμπος γεμάτος σήμερα κυρίως με κερασιές. Εξαιρετικά είναι τα κεράσια της Καρυδιάς με τις καλύτερες ποικιλίες από τα Τραγανά Εδέσσης ή «Ρούπκα», τα περίφημα Κεράσια Βοδενών.

Σήμερα το χωριό βρίσκεται πολύ κοντά στο Χιονοδρομικό Κέντρο του Καϊμάκτσαλάν (μόλις 17χλμ με ασφαλτόδρομο εξαιρετικής ποιότητας) και πολύ κοντά στον Αγιο Αθανάσιο, στα Λουτρά Πόζαρ και στην Εδεσσα.

Λειτουργούν όλο τον χρόνο παραδοσιακοί ξενώνες, καφενεία το ένα εκ των οποίων είναι και ταβέρνα με τοπικές λιχουδιές, 2 cafe και παντοπωλείο. Στο χωριό πρόκειται επίσης να λειτουργήσει κέντρο παραδοσιακών τεχνών με αργαλειούς, υφάντρες, έκθεση τοπικών προϊόντων και προϊόντων του χωριού στο παλιό πέτρινο σχολείο στην πλατεία του χωριού με το παραδοσιακό πλατάνι. Η τοπική κουζίνα είναι κυρίως μακεδονική ενώ από εδώ έλκει την καταγωγή της και μια από τις διασημότερες μπάντες μακεδονικής μουσικής με χάλκινα στην Ελλάδα, οι «Χρυσοδάκτυλοι».