Φανός Κιλκίς

14 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Αξιούπολης, σαν μια αετοφωλιά χτισμένη στην κορυφή ενός βράχου (υψόμετρο 450 μ) προβάλλει ο Φανός. Το όνομά του είναι παρμένο από την φανταχτερή του θέση. Ο γεροπλάτανος, μας υποδέχεται κουνώντας τα γέρικα κλαδιά του και οι φρουροί των συνόρων, ελέγχουν τα στοιχεία μας

Τα σπίτια είναι μονώροφα, κάτασπρα μ ανθόκηπους και δέντρα. Οι δρόμοι έχουν άφθονα νερά και πράσινο. Ιδεώδης τόπος για να περάσει κανείς το καλοκαίρι. Το χωριό συγκεντρώνει αρκετούς παραθεριστές .

Γύρω από την πλατεία του χωριού, είναι το κοινοτικό κατάστημα καθώς και το παραδοσιακό καφενεδάκι του χωριού, πού λειτουργεί και ώς παντοπωλείο. Στή μέση βρίσκεται το ηρώο των πεσόντων. Στο ΒΔ μέρος του χωριού μέσα σε μια δεντροστοιχία πεύκων, φωλιάζει το δημοτικό σχολείο του χωριού. Ελληνικό σχολείο πού λειτουργεί επί τουρκοκρατίας και στεγάζονταν μαζί με το τουρκικό. Το νέο σχολείο χτίστηκε το 1932.

Στην πλατεία του χωριού, είναι η εκκλησία του Αγ Ιωάννη του προδρόμου πού πανηγυρίζει στις 29 Αυγούστου. Τα παλιά χρόνια ήταν ένα από τα τρία τζαμιά των Τούρκων που στόλιζαν το χωριό. Με το καιρό τα δύο καταστράφηκαν και αυτό μετασκευάστηκε σε εκκλησία.

Στο βόρειο μέρος του χωριού, σε 800 μ απόσταση, είναι το παρεκκλήσι του Αγ Γεωργίου, χτισμένο από το τάγμα του στρατού το 1947. Πανηγυρίζει στις 23 Απριλίου. Εκεί συγκεντρώνονται οι ευσεβείς κάτοικοι των περιχώρων.

1500 μ ανατολικά, πάνω σε ύψωμα, είναι χτισμένο από στρατιώτες το παρεκκλήσι του Προφήτη Ηλία, ενώ 1000 μέτρα ΒΔ υπάρχει το αγίασμα της Αγ Παρασκευής Το χωριό σήμερα κατοικείται από 152 άτομα. Όλοι είναι πρόσφυγες.

Στο Φανό ανήκει έκταση 42 χιλ. στρεμμάτων από τα οποία τα 3,440 είναι καλλιεργήσιμα ενώ τα υπόλοιπα, είναι βοσκοτόπια. Το έδαφος είναι γενικά ανώμαλο, κατάφυτο με δένδρα θάμνους και άφθονα νερά, σχηματίζοντας ένα ωραιότατο περιβάλλον. Οι άνδρες δουλεύουν στα χωράφια, παράγουν σίκαλη, σιτάρι, κριθάρι, λαχανικά, φρούτα.

Η κυριότερη τους όμως απασχόληση, είναι η αμπελουργία. Όταν τελειώσουν τις αγροτικές τους εργασίες, κόβουν και πωλούν καυσόξυλα στις γειτονικές κωμοπόλεις. Οι περισσότεροι είναι άριστοι χτίστες καθώς αγγειοπλάστες και κεραμοποιοί. Οι γυναίκες ασχολούνται με το νοικοκυριό και με την ταπητουργία.

Μέχρι το 1922 κατοικούσαν στο χωριό, 1500 οικογένειες Τούρκων. Οι κάτοικοι επιδίδονταν στην καπνοκαλλιέργεια, κτηνοτροφία και την αμπελουργία. Τα προϊόντα τους τα πωλούσαν στην εβδομαδιαία αγορά.

Τραγική θα μείνει για το χωριό η 17 Ιανουαρίου 1944 με την γερμανική κατοχή όπου οι Βούλγαροι βρήκαν την ευκαιρία να εκδικηθούν τις ελληνικές δάφνες. Πάτησαν το χωριό, έβαλαν φωτιά σε 40 σπίτια από τα οποία κάηκαν τα 17 και σκότωσαν άνανδρα 200 άνδρες του χωριού.

Νέα θύματα έδωσε το χωριό ο συμμοριτοπόλεμος , μεταξύ των οποίων ήταν ο παπάς του χωριού Κων/νος Ευγενίδης με τον αδελφό του Θεοδόσιο και το Γιάννη Κοντόγλου. Έξω από το χωριό, είναι τα νεκροταφεία. Υπάρχουν 8 τουρκικά νεκροταφεία από τα οποία χάθηκε κάθε επιφανειακό ίχνος.

4 χλμ δυτικά από το χωριό, βρίσκονται τα γαλλικά νεκροταφεία, όπου είναι θαμμένοι οι Γάλλοι του Α παγκοσμίου πολέμου. 300 μ Δίπλα στην ρεματιά βρίσκονται τα ελληνικά, φραγμένα με τοίχο. Μία στήλη στην μέση θυμίζει την ελληνική παλικαριά. Εκεί αναπαύονται 85 παλικάρια από την Κρήτη θύματα του 1917-1918.

Οι Φανιώτες διατηρούν τα ήθη και τα έθιμα τους, που είναι όμοια και στους άλλους πρόσφυγες και έχουν ίδιες μ αυτούς προλήψεις και δεισιδαιμονίες.

Σήμερα αξίζει να το επισκεφτεί κανείς απολαμβάνοντας την πανέμορφη φύση και εικόνα του καθώς και επίσης να απολαύσει το περίφημο κρασί και τσίπουρο το οποίο παράγεται με κέφι και πολύ μεράκι από τους χωρικούς.