Μηλίτσα Καστοριάς

Η Μηλίτσα είναι χτισμένη στους πρόποδες του « Μικρού Βουνού» σε υψόμετρο 600 μ περίπου,

καταλαμβάνει το νοτιότερο άκρο του λεκανοπεδίου της λίμνης της Καστοριάς και απέχει από την πόλη της Καστοριάς περίπου 12 χιλιόμετρα. Ο προς Βορρά εκτεινόμενος κάμπος προσδίδει στη Μηλίτσα τον χαρακτηρισμό του πεδινού χωριού , ενώ δυτικά εκτείνονται μικρά λακκώματα, όπου υπάρχουν οι πηγές του «Ίσβρου» από τις οποίες αναβρύζουν άφθονα νερά.

Νότια του χωριού περνά το μικρό ποτάμι (απορροή των νερών της λίμνης), το οποίο μαζί με τα νερά του χειμάρρου «Σούσλιτσα» σμίγει με τον Αλιάκμονα. Ο οικισμός χρονολογείται από τον 16ο αιώνα περίπου, χωρίς τίποτα άλλο γνωστό ιστορικώς. Αξιόλογα πολεοδομικά χαρακτηριστικά δεν εμφανίζονται, ούτε υπάρχουν σπίτια με αξιόλογο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον, καθώς ο οικισμός καταστράφηκε με τον εμπρησμό των Ιταλών και των Βουλγάρων τον Απρίλιο του 1943.

Για την περιοχή που είναι χτισμένη η σημερινή Μηλίτσα o Δ. Σαμσάρης αναφέρει: «Με βάση την επιφανειακή κεραμική (θραύσματα κεραμίδων και όστρακα αγγείων ρωμαϊκής εποχής)έχουμε εντοπίσει τη θέση ρωμαϊκού οικισμού στη θέση «Ίσβρος», 100 μέτρα περίπου ΒΔ από τα τελευταία σπίτια του χωριού Μηλίτσα. Ακριβώς πλάι (νοτιοανατολικά) στη θέση αυτή υψώνεται ένας βραχώδης λόφος που στην κορυφή του θα βρισκόταν η ακρόπολη του οικισμού». Δίπλα στην εκκλησία της Αγίας Παρασκευής έχει εντοπιστεί κτίριο υστερορωμαϊκών χρόνων, τα λείψανα του οποίου δεν είναι ορατά σήμερα λόγω της κατάχωσης. Έχουν βρεθεί και παραδοθεί στο αρχαιολογικό μουσείο Άργους Ορεστικού τέσσερα βυζαντινά νομίσματα και ένα κιονόκρανο του 6ου μ.Χ αιώνα, για το οποίο ο αρχαιολόγος Τσούγγαρης Χαράλαμπος σημειώνει «ότι προέρχεται από το κουβούκλιο ή το τέμπλο ενός χριστιανικού ναού».

Ο σύγχρονος επισκέπτης μπορεί να επισκεφτεί τις εκκλησίες, του Αγίου Δημητρίου του 17ου μ.Χ αιώνα, της Αγίας Παρασκευής, τον πετρόχτιστο ναό του Αγίου Μηνά, τον παλιό νερόμυλο, να σεργιανίσει στα παραποτάμια μονοπάτια και να ανεβεί στο βουνό για να θαυμάσει όλη τη λίμνη που ανοίγετα μπροστά του.