Δίκαστρο Φθιώτιδας

Το Δίκαστρο είναι ένα μικρό, αμφιθεατρικό χωριό στο Βορειοδυτικό τμήμα του Δήμου Μακρακώμης του Νομού Φθιώτιδας, πολύ κοντά στα σύνορα με τους νομούς Ευρυτανίας και Καρδίτσας. Χτισμένο στους κατάφυτους ορεινούς όγκους μεταξύ των βουνών Τυμφρηστός και Μαυροράχη, απέχει 35 χλμ περίπου από το Καρπενήσι, 61 χλμ από τη Λαμία και 275 χλμ από την Αθήνα. Βρίσκεται σε υψόμετρο 850 μ. (κεντρική πλατεία) και αποτελείται από δύο οικισμούς τους οποίους χωρίζει ο ποταμός Δικαστριώτης, βασικός παραπόταμος του Σπερχειού ποταμού.

Τα πολυάριθμα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν ανακαλυφθεί κατά καιρούς, αναπάντεχα από τους ντόπιους, γύρω από το χωριό, αποτελούν αδιάψευστα στοιχεία της μακρόχρονης παρουσίας του στη Φθιωτική γη.

Η ιστορία του χρονολογείται από τις αρχές της 2ης χιλιετίας π.Χ. όταν οι Δόλοπες, απόγονοι αυτόχθονων Προελλήνων Πελασγών, κατοίκησαν στην περιοχή ερχόμενοι από τη Μαγνησία. Από τον 11ο αιώνα οι Δωριείς ονόμασαν την τοποθεσία Ζαμίαν/Ζημίαν (αργότερα Ζεμιανή/Ζημιανή) λόγω του προβληματικού της εδάφους που προκαλούσε βλάβες με κατολισθήσεις και καθιζήσεις.

Οι κορυφές Τσούκα και Κουτσονίκα υπήρξαν προπύργια εξορμήσεων των Δολόπων, τα οποία καταστράφηκαν ολοκληρωτικά το 168 π.Χ., όταν ο Βασιλιάς των Μακεδόνων Περσέας αφάνισε τη Δολοπία. Όντως, προς επιβεβαίωση του ιστορικού γεγονότος, και στα δυο σημεία βρέθηκαν ερείπια οχυρωματικών κάστρων της Ελληνιστικής εποχής και σύμφωνα με απόφαση του Κ.Α.Σ. (Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο) είναι αναγνωρισμένοι αρχαιολογικοί χώροι. Μάλιστα το σχετικό διάγραμμα των τότε Ακροπόλεων είναι αρχειοθετημένο στο Υπουργείο Πολιτισμού με ΦΕΚ 607/Β/10-11-1987.

Στη θέση "Καστανιές" του "Πέρα Μαχαλά", όπου πιθανολογείται ότι υπάρχει το νεκροταφείο των δυο κάστρων, βρέθηκε τυχαία, το 1995 από χωριανό, επιτύμβια στήλη με τα ονόματα Νικαίας-Καλλίδαμος-Φιλίστας και με εγχάρακτη απεικόνιση της φλόγας, σύμβολο της περιόδου 275π.Χ.-174π.Χ. στην οποία και εντάσσεται χρονολογικά το εύρημα.

Κατά τα Ρωμαϊκά χρόνια (1ος αι. π.Χ.- 3ος αι. μ.Χ.) στην περιοχή των πηγών του Σπερχειού τοποθετήθηκαν οροφύλακες για τον έλεγχο της διάβασης Τυμφρηστού και την ανάπτυξη της κτηνοτροφίας. Στην θέση "Λάπατο" ήταν η πόλη Λαπίθη/Λάπιθα των Αινιάνων, γειτονικό φύλο των Δολόπων που κατέβηκε από την Ήπειρο.

Στη διάρκεια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, οι κτηνοτρόφοι και οι τεχνίτες του χωριού αλλά και των γύρω οικισμών της περιοχής του Τυμφρηστού μετέβαιναν τακτικά στην Κωνσταντινούπολη για να εμπορευθούν τα προϊόντα τους ή να προσφέρουν, έναντι αμοιβής, τις υπηρεσίες τους.

Από το 1393 οι κάτοικοι πολεμούνταν συστηματικά από τους Τούρκους, κατάφεραν όμως με τη Συνθήκη του Ταμασίου (1525) και εξασφάλισαν το προνόμιο της αυτοδιοίκησής τους, καταβάλλοντας κάποιον χρηματικό φόρο στους Οθωμανούς.

Το 1640 το Δίκαστρο είχε κάπου στις 116 οικογένειες, οι οποίες συνεισέφεραν σημαντικά στην ανακαίνιση της Μονής Ρεντίνας, όμως, από το 1705 έως το 1790, οι επιδημίες της ευλογιάς και της πανούκλας θέρισαν την περιοχή, με αποτέλεσμα να μειωθεί δραματικά ο πληθυσμός. Το 1805 είχε 20 οικογένειες με 100 περίπου κατοίκους.

Στην επανάσταση του 1821, οι Δικαστριώτες τάχθηκαν στον Νταϊφά (στράτευμα) του Γεώργιου Καραϊσκάκη και πολέμησαν ηρωικά στις μάχες της Στερεάς Ελλάδας.

Η περιοχή της κοινότητας Δικάστρου, με την παλιά ονομασιά Ζημιανή, συμπεριλήφθηκε στο ανεξάρτητο Ελληνικό κράτος με την τελική ρύθμιση των συνόρων της Συνθήκης της Κωνσταντινούπολης (1832) και του Πρωτόκολλου του Λονδίνου (1830). Ουσιαστικά ανήκει στην Επικράτεια του νεοσύστατου Ελληνικού κράτους από τον Μάρτιο του 1833, ημέρα που ο Ελληνικός στρατός μπήκε στην πόλη της Λαμίας (Ζητούνι). Διοικητικά, περιήλθε στον τότε Δήμο Τυμφρηστού, με έδρα το Μαυρίλο.

Το 1885 στην κοινότητα Ζημιανής ιδρύθηκε Γραμματοδιδασκαλείο Αρρένων. Το 1889 ο αριθμός των κατοίκων έφτασε τους 629, τον μέγιστο στην νεότερη ιστορία της κοινότητας, αλλά το μεταναστευτικό ρεύμα του 1890-1896 απομάκρυνε περισσότερους από 120 κατοίκους προς τα αστικά κέντρα και την Αμερική.

Τον Αύγουστο του 1912, η Ζημιανή αναγνωρίστηκε ως αυτόνομη κοινότητα και τον Σεπτέμβριο του 1927 η κοινότητα Ζημιανής μετονομάστηκε επίσημα σε κοινότητα Δικάστρου,χάρη στα δυο ιστορικά κάστρα που το περιβάλλουν.

Στο Δίκαστρο το 1928 κατοικούσαν 622 άνθρωποι αλλά από το 1950 ο πληθυσμός άρχισε να φθίνει. Το 1983 έπαψε να λειτουργεί το Δημοτικό σχολείο ελλείψει μαθητών.

Το 1999 η κοινότητα Δικάστρου εντάχθηκε στον Δήμο Αγίου Γεωργίου (Σχέδιο Καποδίστριας) και από το 2011 στο Δήμο Μακρακώμης (Σχέδιο Καλλικράτης). Σύμφωνα με την τελευταία απογραφή πληθυσμού του 2011 οι κάτοικοι ήταν 283.