Βράχα Ευρυτανίας

Η Βράχα, ή «Βράχα των Αγράφων» μέχρι το 1833, είναι ένα μικρό, όμορφο χωριό της Ευρυτανίας, που πρωτοσυνοικίστηκε στα τελευταία χρόνια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, αν όχι πρωτύτερα. Βρίσκεται στην ακρονότια Πίνδο, τη Βορειοανατολική Ευρυτανία, τμήμα της αρχαίας Δολοπίας.

Μια μικρή κοιλάδα-λεκάνη, μέσου υψομέτρου 800μ. είναι το λίκνο της. Μια όμορφη και ευκολοπερπάτητη βουνοκορφή, σαν πέταλο, με χαριτωμένες κορούλες και τούρλες, με μαλακά, γραφικά διασελάκια και ισιωματα περιβάλλει την κοιλάδα της Βράχας ξεκινώντας από το νοτιά, την κορυφή Κόμπολος, υψόμετρο 1442μ. και καταλήγοντας- το ανοιχτό του πέταλο- βόρεια, στο ποτάμι Μέγας ή Φουρνιώτικος, υψόμετρο γύρω στα 600μ. Στο δυτικό τμήμα της κοιλάδας και στις ανατολικές πλαγιές της ράχης Λελούδη – Αϊ-Λιας με προσανατολισμό ανατολικό- βορειοανατολικό ξαπλώνει, χτισμένη αμφιθεατρικά, η Βράχα. Το μέσο υψόμετρο της είναι 880μ. Κείται 14χμ. βόρεια του Βελουχιού, υψοδείχτης 2315μ. και 2,5χμ. περίπου νοτιοανατολικά της «Σμίξης» του Φουρνιώτικου π. με το Μέγδοβα.

Το όνομα της Βράχας οφείλετε στον απέναντι – βόρεια – του χωριού, μεγαλόπρεπου και θεόρατο βράχο Τσιούκα. Δεν έχει καμιά σχέση με την Παλιοβράχα της Φθιώτιδας, ούτε υπάρχει στην Ελλάδα συνώνυμο χωριό. Ο κάτοικος λέγεται «βραχινός –ή, -ό ή –άκι», σπάνια «βραχιώτης» ή «βράχας». Οι σχολαστικοί του 18αι. και 19αι. τον έλεγαν «βραχαίος». Σαν επώνυμο το «Βράχας» συναντιέται από πολύ παλιά χρόνια στη Χίο, Ζάκυνθο, Μεσσηνία, Κύπρο κ.α. Φαίνεται, ότι οι «Βράχας» αυτοί δεν έχουν καμία σχέση με την Βράχα τον Αγράφων.

Γενικά θεωρείται παραθεριστικό χωριό. Διαθέτει τις προβλεπόμενες κοινοτικές αρχές και λειτουργήματα. Διοικητικό κέντρο της περιοχής είναι η Φουρνά («που απέχει από την Βραχα μόλις 14χμ.). Επαρχιακοί και δασικοί δρόμοι συνδέουν το χωριό με τα ευρυτανικά χωριά και τους ωραίους και απέραντους ελατιάδες και δρυμώνες της νότιας Πίνδου.

Η Βράχα διαθέτει τα στοιχειώδη και βασικά μέσα για την εξυπηρέτηση του παραθεριστή, του εκδρομέα, του κυνηγού, του ψαρά, του φίλου της υπαίθρου, γενικά του ανθρώπου της πόλης που ζητάει αλλαγή, αποσυμφόρηση, ψυχική και σωματική ξεκούραση. Το χωριό δεν έχει αρχαιότητες. Οι ευπρόσιτες όμως και ευκολοπερπάτητες φυσικές καλλονές του είναι αρκετές. Για τον ιστοριόφιλο και τον φιλότεχνο, για κείνον που ενδιαφέρεται για τις κοντινές μας ρίζες (15 ως 19 αι.) υπάρχουν:

-το καθολικό της άλλοτε «Ιστορικής Μονής της κατά Βράχαν των Αγράφων» που είναι εσωτερικά ολόκληρο τοιχογραφημένο και διαθέτει αρκετά ιστορικά κειμήλια από τη εποχή του 16 αι.

-ο μεγαλόπρεπος ενοριακός ναός του Αγίου Νικολάου με παραδοσιακή αρχιτεκτονική και τεχνική.

-παλιές βρύσες, καλντερίμια, ερείπια, φυσικά αξιοπερίεργα, πολυαιώνια δέντρα κ.α.

Η κοινοτική περιφέρεια της Βράχας έχει έκταση (στατιστική) περίπου 28.000στρ. από αυτή 1500 στρ. είναι συνοικισμοί και απάτητα (βράχια), τα 6500 στρ. είναι χωράφια, τα 15.000 στρ. είναι δάση και δασοβοσκοτόπια και τα 5000 στρ. είναι καθαρά γυμνά – αλπικά – βοσκοτόπια.

Στην πραγματικότητα τα κάποια αξίας και αποδοτικότητας χωράφια φτάνουν έως 2000στρ. Τα υπόλοιπα (4500 στρ.) έγιναν περιστασιακά χωράφια – για 4, 5 χρόνια – που αρπάχτηκαν από τα δάση και τα βοσκοτόπια, όταν πολυμεγάλωσε ο πληθυσμός του χωριού. Είχαν μεγάλη κλίση και σε λίγα χρόνια ξεσαρίστηκαν, αχρηστεύτηκαν. Ο πληθυσμός της Βράχας δεν ξεπέρασε ποτέ τους 900 κατοίκους.