Άγιος Ανδρέας (Λιβιάχοβο) Ιωαννίνων

Άγιος Ανδρέας ή Λιβιάχοβο ονομάζεται ένα χωριό που ανήκει  στο Δήμο Δωδώνης και απέχει περίπου 45 χιλιόμετρα από την Αγία Κυριακή Θεριακησίου όπου είναι η έδρα του Δήμου Δωδώνης. Το όνομα Άγιος Ανδρέας το πήρε από την κεντρική εκκλησία του χωριού. Ο μόνιμος πληθυσμός του σύμφωνα με την απογραφή του 2011 είναι 73 κάτοικοι.

Ιστορία

Κατά την Βυζαντινή περίοδο,οι Σλάβοι εκμεταλλευόμενοι την απασχόληση του κράτους από την επίθεση εχθρών εξ ανατολής,κατήλθαν μέχρι τα νότια παράλια της Ηπείρου. Μερικοί από αυτούς παρέμειναν ποιμένες στις ορεινές περιοχές όπου σιγά-σιγά απορροφήθηκαν από τους ντόπιους. Διασώθηκαν μερικά τοπωνύμια για να θυμίζουν το πέρασμά τους. Ένα από αυτά είναι και η προηγούμενη αλλά και ευρύτερα γνωστή ονομασία του χωριού, Λιβιάχοβο. Το τοπωνύμιο έχει σλαβική προέλευση. Ετυμολογικά δεν είναι ξεκάθαρη η έννοια - ερμηνεία της λέξεως. Παλαιότεροι μελετητές-περιηγητές ιστορικοί έχουν καταγράψει διάφορες επεξηγήσεις όπως οφείλεται στον αέρα Λίβα, το πιο ψηλό σημείο-παρατηρητήριο, προερχόμενο από το σλαβικό ljub (αγαπητός) και την επιθετική κτητική κατάληξη -ονο-

Κατά την Οθωμανική περίοδο και το πέσιμο της Πόλης επήλθε εξισλαμισμός και στην Ήπειρο. Ιστορική η Λάκκα Σουλίου με πολλούς αγώνες για το πολυπόθητο Σούλι,για την Λευτεριά.

Η περιοχή ήταν υπό την προστασία επιφανών Τούρκων και ανήκε στην υποδιοίκηση της Παραμυθιάς. Στις αρχές του 16ου αιώνα δημιουργήθηκε η Σουλιώτικη Ομοσπονδία όπου η εξέλιξή της επέφερε τον έλεγχο πολλών χωριών στους Σουλιώτες.Σε χάρτη που σώζεται για την εξέλιξη της Ομοσπονδίας χρονολογικά 1746 έως 1790 πρωτοσυναντάμε το χωριό μας Λιβιάχοβο ως Παρασουλιώτικο χωριό της περιοχής Τσαρακοβίστα γειτνιάζουσας της Λάκκα Σουλίου με τυπική Σουλιώτικη κυριαρχία.

Σημαντικό ρόλο τα χρόνια της Τουρκοκρατίας έπαιξαν τα μοναστήρια και οι ναοί.Σε ένα από αυτά ξεκίνησε και η επανάσταση της Ηπείρου το 1611. Στο χωριό μας μνημείο στο χρόνο σώζεται ο ναός της Μεταμορφώσεως της Σωτήρως,χτισμένος το 1751 με πλούσιο αγιογραφικό διάκοσμο θρύλους και παραδόσεις να τον συντροφεύουν. Την ίδια εποχή ο ναός του Αγίου Δημητρίου από τον οποίο σώζεται μέρος του Αγίου Βήματος και λιθόχτιστο τέμπλο.Η υπόλυπη τοιχοποιία είναι νεότερη.Από το μοναστήρι της Παναγίας δυστυχώς δεν σώζεται τίποτα.Στη θέση της μονής ανεγέρθηκε καινούργιος ναός.Μοναδικό κειμήλιο το Ευαγγέλιο της μονής εκδόσεις Βενετία 1668,στο οποίο αναγράφονται ενθυμίσεις παλαιότερων κληρικών και λαϊκών.

Η απελευθέρωση επέφερε και διοικητικές αλλαγές. Το 1920 το Λβιάχοβο εντάχθηκε στην υποδιοίκηση των Ιωαννίνων και αργότερα στην επαρχία της Δωδώνης.Τα πολεμικά γεγονότα του 20ου αιώνα (Βαλκανικοί πόλεμοι Α,Β Παγκόσμιοι) ιδιαίτερα η κατοχή του 1941-1944 καθώς και η ανοιχτή ένοπλοι,κοινωνικοί και πολιτική σύγκρουση του εμφυλίου πολέμου που ακολούθησε σημαδεύουν και τον τόπο μας.

Ο πληθυσμός του χωριού μετά το 1961 παρουσιάζει συνεχή μείωση χωρίς ένδειξη σταθεροποίησης.Η μεγάλη βέβαια πτώση παρουσιάζεται και εδώ στη δεκαετία του 60 με το κύμα εξόδου του πληθυσμού και τη μετανάστευση που συνεχίστηκε και τις υπόλοιπες δεκαετίες.Το 1976 η κοινότητα μετονομάστηκε σε Άγιο Ανδρέα και αποτελεί δημοτικό διαμέρισμα του νεοσύστατου Δήμου Δωδώνης(πρώην Δήμος Σελλών).

Σύλλογοι και Εκδηλώσεις

Οι σύλλογοι του χωριού είναι δύο.Ο ένας είναι η Αδελφότητα Λιβιαχοβιτών όπου έχει έδρα στην Αθήνα και ο άλλος είναι το Πνευματικό Κέντρο Αγίου Ανδρέα όπου έχει έδρα στο χωριό και στεγάζεται στον ανακαινισμένο χώρο του σχολείου.Το πανηγύρι γίνεται στο χωριό στις 19-20 Ιουλίου.Το αντάμωμα Λιβιαχοβιτών γίνεται και αυτό στο χωριό αλλά δεν έχει σταθερή ημερομηνία.(Συνήθως τον Αύγουστο πριν τον Δεκαπενταύγουστο)