Μεγάλα Βραγγιανά Ευρυτανίας

Τα Βραγγιανά (ή Μεγάλα Βραγγιανά για να τα ξεχωρίζουμε από αυτά του νομού Καρδίτσας) είναι ένα ιστορικό κεφαλοχώρι κτισμένο σε υψόμετρο 1080 μέτρων. Περιβάλλεται από τις κορυφές Τσεκούρας και του Καταραχιά (2002μ.). Απέχει 17χλμ. από τα Άγραφα και 37 χλμ. από την αρχή του χωματόδρομου στον Κρέντη. Το χειμώνα έχει μόνο 60 κατοίκους ενώ στην απογραφή στις 18/03/2001 απογράφηκαν 610 κάτοικοι. Οι κάτοικοι ασχολούνται κυρίως με την κτηνοτροφία, ενώ παλιότερα φημίζονταν για τη ραπτική εγχώριων ενδυμάτων. Η ιστορία αναφέρει ότι ο Μέγας Ναπολέων είχε παραγγείλει 10,000 κάπες στους αργαλειούς του χωριού.

Η ονομασία του χωριού προέρχεται σύμφωνα με μια εκδοχή από τη βυζαντινή οικογένεια των Βρανάδων ή με άλλη εκδοχή από τους Φράγγους. Στο χωριό αυτό το 1661, στη θέση "Γούβα", είχε ιδρυθεί από τον Ευγένιο Γιαννούλη τον Αιτωλό (1597-1682) ονομαστή Σχολή, το «Ελληνομουσείο» των Αγράφων για ανώτερη μόρφωση, απ’ όπου ξεπήδησαν σπουδαία ονόματα δασκάλων εμψυχωτών του γένους. Μετά τον θάνατο του Ευγένιου Γιαννούλη στις 5 Αυγούστου 1682, ο Αναστάσιος Γόρδιος ο Βραγγιαντίτης (1654-1729) , αγαπημένος μαθητής του Γιαννούλη, συνέχισε το διδακτικό του έργο μέχρι το θάνατό του. Πολλοί σπουδαίοι δάσκαλοι της σχολής συνέχισαν το έργο στην σχολή αυτή.

Αναφορικά μεταξύ αυτών είναι:

Ο Νικόλαος Μαζαράκης, ο ιερομάρτυρας Σάββας από το Τροβάτο, ο Δαμασκηνός Αγγελοκαστρίτης, ο μαθητής του Γόρδιου Θεοφάνης από το Φουρνά, ο μαθητής του Θεοφάνη Χρύσανθος ο Αιτωλός, αυτάδελφος του εθναποστόλου Κοσμά του Αιτωλού και ο Βραγγιανίτης Δημήτρης Χατζηπολυζώης.

Από τις πολλές ιστορικές εκκλησίες μόνο τρεις άντεξαν στο χρόνο και στην ιστορία. Η Αγ. Παρασκευή (κτίστηκε το 1647 και βρίσκεται απέναντι από τα Βραγγιανά στη θέση "Γούβα") με τοιχογραφίες της οικογένειας Ιωάννου. Εκεί βρίσκεται και η πηγή «Φοντάνα» όπου λέγεται ότι ξεκουράζονταν οι μεγάλοι αυτοί δάσκαλοι του γένους.

Άλλες εκκλησίες είναι ο Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος (1647) με αξιόλογες τοιχογραφίες της εποχής και φορητές εικόνες του 1615. Επίσης ο Άγιος Δημήτριος (1661) άντεξε στον χρόνο.