Νέα Σκιώνη Χαλκιδικής

Η Νέα Σκιώνη είναι χωριό του πρώην Δήμου Παλλήνης της Χαλκιδικής. Διοικητικά ανήκει στον Δήμο Κασσάνδρας της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας (πρόγραμμα Καλλικράτης). Από το 1999 έως το 2010 σύμφωνα με την τότε διοικητική διαίρεση της Ελλάδας ανήκε στον Δήμο Παλλήνης. Βρίσκεται σε υψόμετρο 10 μέτρων και ο πληθυσμός του ανέρχεται στους 910 κατοίκους (απογραφή 2001). Είναι ανεπτυγμένο τουριστικά.

Η Νέα Σκιώνη ιδρύθηκε το 1918 στο σημείο όπου υπήρχαν ψαράδικες καλύβες. Είναι κτισμένη κοντά στην αρχαία πόλη Σκιώνη. Το παλαιό χωριό, αρχικά, βρισκόταν στα ορεινά, ονομαζόταν Τσαπράνι και εγκαταλείφθηκε το 1930. Το νέο χωριό πήρε το όνομά του από την αρχαία Σκιώνη, που ήταν η αρχαιότερη αποικία της Χαλκιδικής. Κατά τον Ιστορικό Θουκυδίδη, χτίσθηκε αμέσως μετά τον Τρωικό πόλεμο από τους Πελληνείς της Πελοποννήσου, οι οποίοι στάθμευσαν στην περιοχή για να ξεχειμωνιάσουν.

Λέγεται, μάλιστα, οτι οι αιχμάλωτες Τρωαδίτισσες που έφεραν μαζί τους οι άποικοι, τους έκαψαν τα πλοία αναγκάζοντάς τους να τις παντρευτούν και να μείνουν για πάντα μαζί τους. Μετά τους Μηδικούς πολέμους, το χωριό αποτέλεσε μέλος της Αθηναϊκής Συμμαχίας. Στη διάρκεια του πελοποννησιακού πολέμου προσχώρησε στους Λακεδαιμόνιους και οι Αθηναίοι οργισμένοι για τιμωρήσουν τη Σκιώνη έσφαξαν τους άνδρες άνω των 18 ετών και στην έρημη πια πόλη εγκατέστησαν του φυγάδες Πλαταιείς.

Η αρχαία Σκιώνη άκμασε στα Ρωμαϊκά χρόνια και δεν είναι γνωστό πότε καταστράφηκε οριστικά. Οι κάτοικοι της Σκιώνης (Τσαπρανίου) συμμετείχαν στην επανάσταση του 1821. Σπουδαίος αγωνιστής της επανάστασης του 1821 ήταν ο Νικόλαος Στεργίου. Το χωριό απέχει 110 χιλιόμετρα (νοτιοανατολικά) από τη Θεσσαλονίκη. Αξιοσημείωτος είναι ο ναός της Παναγίας Φανερωμένης, που χρονολογείται από τον 16ο αιώνα και βρίσκεται 2 χλμ. από το χωριό, στη θέση της αρχαίας Σκιώνης. Στο ναό φυλάσσεται η εικόνα της Παναγίας ζωγραφισμένη σε όρθια μαρμάρινη βάση αγάλματος. Η λαϊκή δοξασία αναφέρει πως η εικόνα έφτασε μέχρι εδώ πλέοντας από τη Θεσσαλία. Όταν την ανακάλυψαν οι κάτοικοι του χωριού, συγκεντρώθηκαν και τη θαύμαζαν. Αυτή η μικρή, μόνιμα ασβεστωμένη, εκκλησία είναι εξάρτηση περιοχής του Μοναστηριού Φλαμούρι. Βρίσκεται κοντά στην όμορφη παραλία με το ίδιο όνομα, στον δρόμο για την Νέα Σκιώνη. Είναι χτισμένη ακριβώς στην όχθη και φιλοξενεί θαυμάσιες τοιχογραφίες του 16ου αιώνα.

Σήμερα, η Νέα Σκιώνη απλώνεται γύρω από το μαγευτικό λιμάνι της, όπου οι ψαρόβαρκες, μετά την ψαριά τους, εφοδιάζουν με φρέσκα ψάρια τις ψαροταβέρνες του χωριού. Οι κάτοικοί της ασχολούνται κυρίως με τον τουρισμό. Στην παραλία, η οποία έχει βραβευτεί με τη μπλε σημαία, οι παραθεριστές έχουν τη δυνατότητα να θαυμάσουν τα παιχνίδια των δελφινιών, τα οποία συχνά πλησιάζουν την ακτή. Μια από τις δραστηριότητες που έχει καθιερωθεί στη Νέα Σκιώνη είναι ''η γιορτή του γαύρου'', στις αρχές του Αυγούστου και περιλαμβάνει πολιτιστικές εκδηλώσεις διάρκειας 3 ημερών. Οι παρευρισκόμενοι έχουν τη δυνατότητα να διασκεδάσουν κατά τη διάρκεια των εκδηλώσεων που πραγματοποιούνται στο χώρο της παραλίας, να απολαύσουν ντόπιο κρασί και φρέσκα ψάρια με τη συνοδεία παραδοσιακής μουσικής.

Στη Νέα Σκιώνη, όπου κύρια ασχολία είναι ο τουρισμός, λειτουργούν αγροτικό ιατρείο, ΚΑΠΗ, Νηπιαγωγείο και Δημοτικό Σχολείο. Στα μέσα του εικοστού αιώνα έγιναν πεζοδρόμια και ασφαλτοστρώθηκαν σταδιακά οι δρόμοι. Απέχει 110 χιλιόμετρα (νοτιοανατολικά) από τη Θεσσαλονίκη. Αξιοσημείωτος είναι ο ναός της Παναγίας Φανερωμένης, που χρονολογείται από τον 16ο αιώνα και αποτελεί μετόχιο της Πατριαρχικής Μονής Αγίας Αναστασίας Φαρμακολύτριας Βασιλικών.

ΑΡΧΑΙΑ ΣΚΙΩΝΗ

(ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ - ΙΣΤΟΡΙΑ - ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ)

Ακολουθώντας την περιγραφή του Ηροδότου και με πορεία από νότο προς βορρά η επόμενη πόλη που απαντάται στη νοτιοδυτική ακτή της χερσονήσου μετά τη Θέραμβο είναι η Σκιώνη . Η θέση της έχει εντοπιστεί με ασφάλεια στο ύψωμα «Μύτικας», 3 χλμ. ΝΑ της Νέας Σκιώνης.

Σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές η Σκιώνη υπήρξε η αρχαιότερη πόλη της Παλλήνης. Από το Θουκυδίδη πληροφορούμαστε ότι ιδρύθηκε από τους Πελληνείς της Αχαΐας κατά την επιστροφή τους από την Τροία, όταν αναγκάστηκαν να προσαράξουν στην περιοχή λόγω καιρού. Οι Τρωαδίτισσες αιχμάλωτες έκαψαν τα πλοία με αποτέλεσμα οι Πελληνείς να εγκατασταθούν στη χερσόνησο και να ιδρύσουν τη Σκιώνη. Ως ιδρυτής της πόλης εμφανίζεται ο Πρωτεσίλαος. η μορφή του οποίου αποτυπώνεται στον εμπροσθότυπο των νομισμάτων της αποικίας.

Στα χρόνια που ακολουθούν η αρχαία πόλη εξελίσσεται σε σημαντική εμπορική δύναμη, που έχει τη δυνατότητα να κόβει δικά της νομίσματα. Στη διάρκεια των μηδικών πολέμων υπέκυψε, όπως και οι άλλες πόλεις της χερσονήσου, στον Ξέρξη παραχωρώντας δυνάμεις. Ανάμεσα στους Σκιωναίους που στρατολογήθηκαν ο Ηρόδοτος ξεχωρίζει το δύτη Σκυλλίη, ο οποίος κατάφερε να δραπετεύσει από τον περσικό στόλο και να φτάσει στις ελληνικές δυνάμεις, που είχαν ναυλοχήσει στο Αρτεμίσιο, διανύοντας μια απόσταση 80 σταδίων. Μετά την ήττα του Ξέρξη στη Σαλαμίνα ήταν μία από τις πόλεις της Παλλήνης που αποστάτησαν από τον περσικό ζυγό. Μάλιστα βοήθησε την Ποτίδαια, όταν την πολιορκούσε ο Αρτάβαζος το 479 π.Χ., παρέχοντας στρατιωτική βοήθεια υπό την εποπτεία του στρατηγού Τιμόξενου, ο οποίος σκόπευε να την προδώσει στους Πέρσες.

Με τη λήξη των μηδικών πολέμων μετείχε στην Αθηναϊκή Συμμαχία καταβάλλοντας το ποσό των έξι ταλάντων. Στη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου αποστάτησε το 423 π.Χ. από την Αθηναϊκή Συμμαχία και τάχθηκε στο πλευρό των Λακεδαιμονίων υποδεχόμενη με ιδιαίτερες τιμές το Σπαρτιάτη στρατηγό Βρασίδα. Επειδή, όμως. η αποστασία πραγματοποιήθηκε δύο μέρες μετά τη σύναψη ανακωχής μεταξύ των Αθηναίων και των Λακεδαιμονίων, η ανακωχή παραβιάστηκε και οι Αθηναίοι αποφάσισαν να καταστρέψουν την πόλη. Ο Βρασίδας υπό αυτές τις συνθήκες εγκατέστησε φρουρά στη Σκιώνη και στη Μένδη, που είχε και αυτή αποστατήσει, αφού πρώτα μετέφερε τα γυναικόπαιδα στην Όλυνθο. Λίγο αργότερα οι Αθηναίοι εκστράτευσαν εναντίον της Μένδης και της Σκιώνης με μεγάλη δύναμη. Αφού κυρίευσαν τη Μένδη κατευθύνθηκαν κατά της Σκιώνης, όπου, πρώτα κατέλαβαν έναν οχυρό λόφο μπροστά από την πόλη και στη συνέχεια την απέκλεισαν με τείχος. Ύστερα από πολιορκία δύο ετών οι Αθηναίοι κυρίευσαν τη Σκιώνη το 421 π.Χ. και τιμώρησαν αυστηρά τους αποστάτες. Σκότωσαν όλους τους άρρενες πολίτες, εξανδραπόδισαν τα γυναικόπαιδα και μοίρασαν τη γη στους Πλαταιείς.

Για τα χρόνια που ακολουθούν οι πληροφορίες που διαθέτουμε είναι ελάχιστες. Με τα έως τώρα ανασκαφικά δεδομένα φαίνεται ότι η πόλη υπέστη καταστροφή τον 4° αι. π.Χ. χωρίς να γνωρίζουμε αν ταυτόχρονα εγκαταλείφθηκε. Η αναφορά της από τον Στράβωνα πιθανώς να βεβαιώνει την ύπαρξή της στα ρωμαϊκά χρόνια. Αναμένουμε τις ανασκαφικές έρευνες για να απαντηθούν τα ερωτήματα.

Όσον αφορά στην τοπογραφία της αρχαίας πόλης τα στοιχεία είναι περιορισμένα. Η αρχαία Σκιώνη τοποθετείται στη θέση «Μύτικας» μεταξύ της Νέας Γκιώνης και του Αγίου Νικολάου. Πρόκειται για ένα ύψωμα εξαιρετικά δυσπρόσιτο, που δεσπόζει πάνω από τη θάλασσα. Από τα νότια η πρόσβασή του δεν είναι δυνατή, καθώς η πλευρά του μπροστά από τη θάλασσα είναι απόκρημνη. Απότομη είναι και η δυτική πλαγιά του, ενώ στα ανατολικά το έδαφος διαμορφώνεται ομαλότερα. Στα βόρεια του υψώματος υπάρχει ένας δεύτερος, μικρότερος λόφος, δυσπρόσιτος και αυτός, καθιστώντας την περιοχή μια φυσικά οχυρωματική θέση.

Η αρχαία πόλη ήταν χτισμένη στο ύψωμα μπροστά από τη θάλασσα, ενώ ο λόφος στα βόρεια ταυτίζεται με τον οχυρό λόφο που αναφέρει ο Θουκυδίδης μπροστά από την πόλη . Η πόλη φαίνεται ότι ήταν ισχυρά οχυρωμένη, αφού οι Αθηναίοι την πολιορκούσαν επί δύο χρόνια. Από την οχύρωσή της ήταν ορατά στις αρχές του 20ου αιώνα λίγα τμήματα ενός πύργου πάνω στο ύψωμα, όπως μας πληροφορεί ο Merrit. Σε αυτό το σημείο τοποθετεί και την ακρόπολη της αρχαίας πόλης.

Οι ανασκαφές ξεκίνησαν μόλις το 1986 και συνεχίστηκαν το 1991 με αποτέλεσμα η εικόνα που διαθέτουμε να είναι αποσπασματική. Πραγματοποιήθηκαν δέκα τομές στο αγρόκτημα του Αχ. Πελέκα, που βρίσκεται στα Α όρια της αρχαίας πόλης. Οι ανασκαφικές έρευνες που πραγματοποιήθηκαν στο ανατολικό τμήμα της αρχαίας πόλης, έφεραν στο φως οικοδομικά λείψανα κλασικών χρόνων κυρίως. Ανάμεσα στα άλλα αποκαλύφθηκαν κατάλοιπα ενός μνημειακού οικοδομήματος, που καταστράφηκε τον 4ο αιώνα π.Χ. Συγκεκριμένα ανασκάφθηκε αρχαίος λάκκος με πενήντα επιμελώς δουλεμένους γωνιόλιθους, οι οποίοι προέρχονται σαφώς από ένα σημαντικό κτίριο . Στα δυτικά του προαναφερθέντος εντοπίστηκε τμήμα ενός δημόσιου πιθανώς οικοδομήματος, που φτάνει σε μήκος περίπου τα 20 μέτρα. Το κτίριο είναι χτισμένο σύμφωνα με το ισόδομο σύστημα, ενώ εξωτερικά περιβάλλεται από ένα επιμελώς κατασκευασμένο λιθόστρωτο. Ίσως εδώ θα πρέπει να αναζητηθεί η περιοχή με τα δημόσια κτίρια της αρχαίας πόλης.

Βόρεια της αρχαίας πόλης, στη θέση «Παναγιά», εντοπίστηκε ένα τμήμα του αρχαϊκού νεκροταφείου. Ανασκάφθηκαν 19 ταφές, που χρονολογούνται στον όψιμο 6ο αιώνα π.Χ. και στις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ και που ανήκουν όλες σε παιδιά. Λόγω της έντονης κλίσης του εδάφους δημιουργήθηκαν χωμάτινα άνδηρα, πάνω στα οποία ανοίχτηκαν οι τάφοι. Οι ταφές ήταν τοποθετημένες σε παράλληλες σειρές και προσανατολισμένες σε άξονα ΝΑ-ΒΔ. Ερευνήθηκαν τάφοι κιβωτιόσχημοι, εγχυτρισμοί και λακκοειδείς. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η πρώτη κατηγορία, καθώς πρόκειται για ένα είδος που δεν εμφανίζεται σε άλλο νεκροταφείο της χερσονήσου. Η ιδιαιτερότητά τους έγκειται στο γεγονός ότι αποτελούνταν από ένα λάκκο, του οποίου τα τοιχώματα και μερικές φορές το δάπεδο ήταν επενδυμένα με πήλινες πλάκες. Στους εγχυτρισμούς χρησιμοποιήθηκαν αμφορείς και πίθοι. Το στόμιο των αγγείων έκλεινε με πήλινο πώμα ή αργό λίθο. Οι πίθοι ήταν άβαφοι, ενώ οι αμφορείς διακοσμούνταν με γραπτές ταινίες, ομόκεντρους κύκλους και ημικύκλια.

Οι ταφές ήταν πλούσια κτερισμένες. Ιδιαίτερα οι κιβωτιόσχημοι τάφοι έφεραν πολλά κτερίσματα τόσο στο εσωτερικό τους όσο και έξω από τον τάφο. Άφθονα κτερίσματα βρέθηκαν και στους λακκοειδείς τάφους, ενώ από τους εγχυτρισμούς μόνο οι τρεις ήταν κτερισμένοι. Στα κτερίσματα ανήκουν άφθονα αγγεία αττικά μελανόμορφα και κορινθιακά, πήλινα ειδώλια, πήλινες προτομές, γυάλινα φοινικικά αλάβαστρα, ασημένια περικάρπια και μια χάλκινη στλεγγίδα.

Τέλος, στην παραλία μπροστά από το ύψωμα θα μπορούσε να τοποθετηθεί το λιμάνι της αρχαίας Σκιώνης. Καθώς, όμως, απουσιάζουν οι συστηματικές ανασκαφές, μόνο υποθέσεις είμαστε σε θέση να κάνουμε.