Παλαιοξάρι Φωκίδας

Το Παλαιοξάρι (Τοπική Κοινότητα Παλαιοξαρίου - Δημοτική Ενότητα ΕΥΠΑΛΙΟΥ), ανήκει στον δήμο ΔΩΡΙΔΟΣ της Περιφερειακής Ενότητας ΦΩΚΙΔΑΣ που βρίσκεται στην Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας, σύμφωνα με τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας όπως διαμορφώθηκε με το πρόγραμμα “Καλλικράτης”.

Ανατολικά από Τείχιο βρίσκεται το Παλαιοξάρι, στη βόρεια πλαγιά της οροσειράς Τρίκορφο. Μέχρι το 1959 λεγόταν Κάτω Παλαιοξάρι. Κατά τα τελευταία χρόνια της Τουρκοκρατίας είχε 30 οικογένειες. Ο Leak άγγλος αξιωματικός περιγράφοντας το ταξίδι του από το Λιδωρίκι προς Ναύπακτο αναφέρει: “13 Φεβρουαρίου 1806. Ύστερα από μια κοπιαστική ανάβαση φτάνουμε στο Χάνι Παλαιοξάρι, που πήρε το όνομά του από το χωριό που βρίσκεται πιο κάτω, κοντά του και που τα καλλιεργημένα εδάφη του κατεβαίνουν κλιμακωτά στην όχθη του Μόρνου”. Φαίνεται ότι εκείνη την εποχή δεν ήταν χωρισμένο σε Άνω και Κάτω. Λίγα χρόνια μετά στο κατάστιχο που καταχωρεί ο γάλλος Πουκεβίλ (περί το 1815) αναφέρεται η διάκριση.

Η λέξη Παλαιοξάρι είναι σύνθετη από ελληνικό παλαιός και το τούρκικο hisar = κάστρο (Παλαιο-χισάρ=παλαιο-χσάρ=Παλαιοξάρι), δηλαδή Παλαιόκαστρο. Άρα κάπου εκεί κοντά πρέπει να υπήρχε αρχαίο κάστρο. Στην περιοχή του Προφήτη Ηλία, δύο μίλια βόρεια του χωριού κοντά στην αριστερή όχθη του Μόρνου, έχουν ευρεθεί κάποιοι κιστοειδείς τάφοι.

Στο σύγχρονο χωριό, μέσα στη φυσική ομορφιά που δημιουργούν οι γύρω βουνοκορφές και ένα πλέγμα χειμάρρων, δεσπόζει ο ενοριακός ναός των Εισοδίων της Θεοτόκου με τα δύο καμπαναριά.