Άγναντα Άρτας

Στο κέντρο των Τζουμέρκων (Αθαμανικά Όρη), 45 χλμ νοτιοανατολικά των Ιωαννίνων και 55

χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Άρτας, σ' ένα αλπικό τοπίο σε υψόμετρο 650 μέτρων είναι κτισμένο το κεφαλοχώρι Άγναντα.

Απλώνεται στη λεκάνη που σχηματίζεται από τα βουνά Τζουμέρκα και Ξηροβούνι, έχοντας το ψηλότερο σημείο της στο φύτρωμα του βουνού και τα χαμηλότερο να βρέχεται σχεδόν από τον Άραχθο ποταμό. Γύρω της βρίσκονται άλλα χωριά (Τζουμερκοχώρια), όπως η Πράμαντα, οι Κτιστάδες, οι Ραφταναίοι, τα Κουκούλια, το Γραικικό, ο Καταρράκτης. Από το κέντρο του χωριού περνά ο Αγναντίτικος (χείμαρρος, που εκβάλλει στον Άραχθο), ο οποίος χωρίζει το χωριό σε δύο συνοικίες (μαχαλάδες): τον πάνω και τον κάτω μαχαλά, διότι η μία συνοικία είναι πιο ψηλά και αντίστοιχα πιο χαμηλά υψομετρικά από την άλλη.

Η λέξη Άγναντα παράγεται από το επίθετο "Άγναντος,-η,-ο", που σημαίνει "ανοιχτό μέρος", από το οποίο μπορούμε να παρατηρούμε τι συμβαίνει, όχι μόνο γύρω μας, αλλά και μακριά μας. Παλαιότερα το χωριό αποτελούταν από μικροσυνοικίες με σπιτοκάλυβα, τα οποία όμως βρισκόταν σε περίοπτη θέση: Κονάκια, Πλάκες, Ζίφκος, Βίλλια, Κερασιά. Από τις θέσεις αυτές οι κάτοικοι αγνάντευαν το απέναντι βουνό (Ξεροβούνι) προκειμένου να δουν ποιος "πάει κι έρχεται από τα Γιάννενα" κι έτσι προέκυψε το όνομα. Αργότερα το χωριό μεταφέρθηκε στη σημερινή του θέση, όμως διατήρησε τη σημερινή του ονομασία.

Τα (η) Άγναντα, είναι χωριό συγκεντρωμένο με πυκνή δόμηση και σε αμφιθεατρική διάταξη. Τα σπίτια του χωριού σε αρχιτεκτονική παραδοσιακού τοπίου παρουσιάζουν μία ωραία σύνθεση. Οι αυλές των σπιτιών ευρύχωρες, πλακοστρωμένες, με λουλούδια φυτεμένες στις άκρες και από πάνω τους απλώνονται οι κληματαριές. Στα δρομάκια περνά αυλάκι με νερό από το βουνό για πότισμα των κήπων. Τα περισσότερα από τα σπίτια είναι λιθόκτιστα από σκούρα πελεκητή πέτρα, μονώροφα, διώροφα μερικά και τριώροφα, ανάλογα με το μέρος που έχουν χτιστεί και την κλίση που έχει το έδαφος. Οι στέγες των σπιτιών τετράκλινες σκεπασμένες με σκούρες πλάκες ή κεραμίδια.

Τα (η) Άγναντα ήταν άλλοτε έδρα της Επαρχίας Τζουμέρκων και πρωτεύουσα του Δήμου Αγνάντων. Αποτελεί κέντρο των Δυτικών Τζουμέρκων, με τακτική επικοινωνία (2 φορές την ημέρα) τόσο με την Άρτα όσο και με τα Ιωάννινα. Η έκταση της Κοινότητας είναι 32.100 στρέμματα, από τα οποία τα καλλιεργήσιμα και τα σε αγρανάπαυση είναι 2000 στρέμματα.

Η Άγναντα είχε το 1828 100 οικογένειες, το 1854 135 οικογένειες, το 1882 1229 κατοίκους, το 1907 1214 κατοίκους. Στους νεώτερους χρόνους: 1920: 1246, 1940: 1616, 1961: 1806, 1981: 1213, 2001:901.

Άν και στη σημερινή περιοχή των Τζουμέρκων έζησε και αναπτύχθηκε η φυλή των Αθαμάνων ήδη πριν από τον 4ο αιώνα π.Χ.[4], για το πρώτο χωριό, στη θέση που βρίσκεται σήμερα η Άγναντα, μπορούμε να μιλήσουμε με στοιχεία μόνο από το 1729 μ.Χ. Κάποια από τα ιστορικά γεγονότα που περιγράφονται από τότε σχετικά με το χωριό είναι: η εγκατάσταση Σουλιωτών στο χωριό το 1803-05 μετά από την εκδίωξή τους από τον Αλή Πασά, το κάψιμο του χωριού από τουρκικά στρατεύματα του Τοπάλ Πασά στις 31 Ιουλίου 1827 (καταδίωκαν τον Γ. Μπακόλα), το Κοινό Στρατηγείο Ηπείρου ΕΑΜ ΕΛΑΣ και ΕΔΕΣ και η κοινή ομιλία του Ναπολέοντα Ζέρβα με τον Άρη Βελουχιώτη στις 16 Αυγούστου 1943 στα συγκεντρωμένα πλήθη, η πυρπόληση 86 σπιτιών και εκτέλεση 5 χωριανών από τους Γερμανούς στις 25-26-27 Οκτωβρίου 1943.