Βίτσα Ζαγορίου

Η Βίτσα είναι ένα από τα πιο γνωστά Ζαγοροχώρια Η Βίτσα, χωριό του Κεντρικού Ζαγορίου, χαρακτηρισμένος παραδοσιακός οικισμός, με ιδιαίτερο ιστορικό, αρχιτεκτονικό και οικολογικό ενδιαφέρον, είναι ένα από τα πλέον χαρακτηριστικά χωριά του Ζα­γορίου, περιοχή μοναδική στην Ελλάδα αλλά και την Ευρώπη για την ιστορία, τον πολιτισμό και τη φύση της. 

Βρίσκεται σε απόσταση 36 χιλιομέτρων από την πόλη των Ιωαννίνων, πάνω στον οδικό άξονα του Κεντρικού Ζαγορίου, στα όρια του Εθνικού Δρυμού Βίκου-Αώου και στην αρχή της περίφημης χαράδρας του Βίκου.

Κτισμένη αμφιθεατρικά σε περιοχή απαράμιλλου φυσικού κάλλους, εντυπωσιάζει και προκαλεί τον ανυποψίαστο επισκέπτη να περιδιαβεί τα καλντερίμια του χωριού και να αφουγκραστεί τα μυστικά του... Τα χαμηλότερα σπίτια βρίσκονται στα 920 μ. υψόμετρο και τα ψηλότερα στα 1.000 μ. υψόμετρο. Ο μόνιμος πληθυσμός και στις δύο γειτονιές μαζί φτάνει τους 100 κατοίκους.

ΔΙΑΔΡΟΜΗ

Πώς πάμε στη Βίτσα; Φεύγουμε από τα Γιάννενα με βόρεια κατεύθυνση, προς αεροδρόμιο και Κόνιτσα. Στα 17 χλμ. από το κέντρο της πόλης περνάμε την Ασφάκα και σε ακόμη 2 χλμ. φτάνουμε στη Μεταμόρφωση (Καρυές). Εκεί που βρίσκεται μία χαρακτηριστική μεταλλική πεζογέφυρα θα πρέπει να αφήσουμε το δρόμο που συνεχίζει για Κόνιτσα και να στρίψουμε δεξιά, όπως δείχνουν και οι πινακίδες για Κεντρικό Ζαγόρι. Ακόμη 9 χλμ. και φτάνουμε σε διασταύρωση: δεξιά πάει για τα χωριά Ασπράγγελοι, Ελάτη και Δίκορφο. Εμείς συνεχίζουμε αριστερά για ακόμη 2 χλμ. οπότε και βρίσκουμε νέα διασταύρωση: δεξιά ο δρόμος θα μας βγάλει στα κοντινά χωριά Δίλοφο, Κήποι και Κουκούλι καθώς βέβαια και στα λίγο πιο απομακρυσμένα Καπέσοβο, Βραδέτο, Τσεπέλοβο, Ηλιοχώρι, Βρυσοχώρι, Λάιστα και Σκαμνέλι. Εμείς πάμε και πάλι αριστερά για 4 χλμ. οπότε και συναντούμε την τελευταία διασταύρωση: αριστερά πάει για Άνω Πεδινά και Ελαφότοπο. Εμείς όμως αυτήν τη φορά θα πάμε δεξιά για ακόμη 3 χλμ. οπότε και θα φτάσουμε στη Βίτσα. Ο δρόμος αυτός μετά τη Βίτσα συνεχίζει παραπάνω και βγάζει σε ακόμη 3 χλμ. στο Μονοδένδρι.

Το Γεφύρι του Μίσιου

Το Γεφύρι του Μίσιου βρίσκεται στην κοιλάδα του Ξηροπόταμου, ανάμεσα στα χωριά Κουκούλι και Βίτσα. Η πρόσβαση σ' αυτό γίνεται από ένα σημείο του δρόμου προς Κουκούλι, λίγο πριν το χωριό, όπου στα αριστερά του δρόμου υπάρχει μικρή πινακίδα που δείχνει την αρχή του μονοπατιού. Το πλακόστρωτο μονοπάτι κατηφορίζει προς την κοιλάδα και μετά από περίπου 15λ έχει οδηγήσει στο γεφύρι. Περνώντας το γεφύρι, το μονοπάτι συνεχίζει προς Βίτσα. Κτίστηκε το 1748 με χρηματοδότηση του Μίσιου από το Μονοδένδρι για να συνδέσει το Κουκούλι με την Βίτσα.

Kαθώς περνάει από αυτό μια από τις διασωζόμενες και καλοσυντηρημένες «σκάλες» του Ζαγορίου η οποία αποτελεί σήμερα κλασική πεζοπορική διαδρομή.Το γεφύρι είναι δίτοξο, με μια μεγάλη καμάρα και μια μικρότερη, καλά συντηρημένο και ενώνει τις όχθες του Ξηροπόταμου σε ένα μέρος απόλυτης ηρεμίας, γαλήνης και επαφής με τη φύση, αν και βρίσκεται λίγα μόλις βήματα από τον σύγχρονο πολιτισμό. Εδώ δεν θα βρείτε δεκάδες επισκέπτες και παρκαρισμένα αυτοκίνητα. Μπορεί όμως να συναντήσετε αναρριχητές που δοκιμάζουν τις δυνάμεις τους στις αναρριχητικές διαδρομές που έχουν ανοιχτεί πάνω στους εντυπωσιακούς πύργους, ακριβώς δίπλα απ ό το γεφύρι. Η μεγάλη καμάρα έχει μήκος 18 μ. και ύψος 10 μ.

Mουσείο Φυσικής ιστορίας στη Βίτσα

Με στόχο την ανάδειξη και προβολή του πολυσήμαντου περιβάλλοντος -φυσικού και ανθρωπογενούς- της Βίτσας, αλλά και του ευρύτερου χώρου, το Σωματείο ΠΕΤΡΟΧΕΛΙΔΟΝΑ Βίτσας ανέθεσε, τον Σεπτέμβριο του 2004, στο Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας / Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων-Υγροτόπων (ΕΚΒΥ) την εκπόνηση μελέτης για την οργάνωση Μουσείου Φυσικής Ιστορίας στη Βίτσα, το οποίο θα χρηματοδοτηθεί από το Κληροδότημα Αγγελικής Παπάζογλου και προβλέπεται να στεγαστεί στην παραδοσιακή οικία Βελογιάννη.

Την ανάγκη δημιουργίας του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας στη Βίτσα υπαγόρευσε η ιδιαίτερη φυσιογνωμία και σπουδαιότητα του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος της περιοχής και ο μοναδικός τρόπος με τον οποίο η φύση συνδιαλέχθηκε με τον άνθρωπο στην καρδιά της Πίνδου για να συνθέσουν ένα ενιαίο και αδιάσπαστο σύνολο, αξεπέραστης ομορφιάς και πολύπλευρης αξίας. Στη μεγαλύτερη οροσειρά της ελληνικής χερσονήσου, ανάμεσα στην Τύμφη και το Μιτσικέλι και με σημείο αναφοράς τον Εθνικό Δρυμό Βίκου - Αώου, μία από τις οικολογικά σπουδαιότερες περιοχές της χώρας μας, οι οικισμοί που συγκροτούν το Ζαγόρι προσφέρονται για να αναδείξουν και να αποκρυπτογραφήσουν τη συμβολή του ορεινού όγκου της Πίνδου στη διαμόρφωση της πολιτιστικής έκφρασης των ανθρώπων της. Η προσέγγιση και προβολή της οικολογικής, ιστορικής, πολιτιστικής, κοινωνικής, αισθητικής και τουριστικής αξίας της Βίτσας και ευρύτερα του Ζαγορίου, μέσα από μια οργανωμένη υποδομή ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης της τοπικής κοινωνίας και των επισκεπτών της περιοχής, κρίνεται καθοριστικής σημασίας, για την ενίσχυση της αειφορικής ανάπτυξης, ενός σπουδαίου τμήματος του εθνικού μας πλούτου.

Σκοπός του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας στη Βίτσα είναι να σηματοδοτήσει ένα πολυσήμαντο κέντρο, τμήμα ενός ευρύτερου δικτύου υποδομών, που θα συμπληρώνει και θα εμπλουτίσει τις μορφωτικές ευκαιρίες των κατοίκων, αλλά και των επισκεπτών της περιοχής. Ειδικότερα, στοχεύει να αποτελέσει:

• Μια υποδομή προσανατολισμού, εκκίνησης και διάχυσης των επισκεπτών, πουθα βοηθά το κοινό να διοχετευθεί ικανοποιητικά στο περιβάλλον της Βίτσας και ευρύτερα του Ζαγορίου, προκειμένου να ανακαλύψει τις ιδιαιτερότητες της περιοχής και να περιηγηθεί στα αξιοθέατά της.
• Μια υποδομή ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης, για να καταφέρει ο επισκέπτης να κατανοήσει την αξία των περιβαλλοντικών, πολιτισμικών και ιστορικών στοιχείων που έχει να αναδείξει η περιοχή, αλλά και να τα χειριστεί συνετά, κατανοώντας τις λεπτές ισορροπίες που διέπουν τη σχέση του με αυτά.
• Μια υποδομή ερμηνείας όλων τωνιδιαίτερων συνθηκών που ευνόησαν τη δημιουργία ενός πολύπλευρου και πολυσήμαντου περιβάλλοντος.

Επιμέρους στόχοι του Μουσείου θα είναι η ενίσχυση της τοπικής ταυτότητας και η ευαισθητοποίηση των κατοίκων της περιοχής για την αξία του φυσικού περιβάλλοντος και της πολιτιστικής παράδοσης του τόπου τους, η αναψυχή των επισκεπτών και η δημιουργία ερεθισμάτων για περαιτέρω ενημέρωση σε ατομικό επίπεδο, η ενίσχυση της πολιτιστικής δραστηριοποίησης του τόπου, καθώς μπορεί να αποτελέσει σημείο αναφοράς για εκδηλώσεις της τοπικής κοινότητας, αλλά και η οικονομική τόνωση της περιοχής, με την προώθηση του αειφόρου τουρισμού.

Το «ταξίδι» στο ιδιαίτερο περιβάλλον της Βίτσας, δηλαδή η κεντρική μουσειολογική ιδέα, ολοκληρώνεται σε τέσσερις θεματικούς άξονες, κοινούς και για τους δύο ορόφους του κτιρίου, τόσο ανεξάρτητους, όσο και αλληλένδετους μεταξύ τους. Οι θεματικοί άξονες του ισόγειου εκθεσιακού χώρου, μετά από μια σύντομη εισαγωγική ενότητα, θα πραγματεύονται τον τρόπο με τον οποίο τα τέσσερα ζωτικά στοιχεία της φύσης, αλλά και της ίδιας της ζωής, η γη, το νερό, ο αέρας και το φως, επιδρούν, επηρεάζουν και υπαγορεύουν τον τεράστιο βιολογικό πλούτο της περιοχής. Ο εκθεσιακός χώρος του ορόφου, αντίστοιχα, θα αφηγείται και θα ερμηνεύει τον τρόπο με τον οποίο τα ίδια στοιχεία υπαγόρευσαν τις ανθρώπινες συμπεριφορές, διαμόρφωσαν την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική του τόπου, επηρέασαν τις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες και ευνόησαν τη συγκρότηση ενός ιδιαίτερα σημαντικού, για τον ελλαδικό και ευρωπαϊκό χώρο, παραδοσιακού συνόλου.

Εκκλησίες και Μοναστήρια

Οι εκκλησίες και τα μοναστήρια που υπάρχουν διάσπαρτα στο Ζαγόρι αντικατοπτρίζουν τον πλούτο και την καλλιτεχνική ανάπτυξη που γνώρισε η περιοχή κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Είναι χτισμένα με ντόπια υλικά, πέτρες ξύλα και σχιστόπλακες που βρίσκονται άφθονα στην περιοχή. Διακρίνονται για το άριστο αποτέλεσμα που οφείλεται στην τεχνική επιδεξιότητα των Ηπειρωτών μαστόρων.

Συχνά λιθανάγλυφα με λαϊκές παραστάσεις διακοσμούν τις αψίδες και τις εισόδους των ναών. Δύο είναι τα πράγματα που παρατηρεί κάποιος που μελετά τις εκκλησίες και τα μοναστήρια στο Ζαγόρι. Πρώτον ότι είναι τα αρχαιότερα κτίσματα στο Ζαγόρι και δεύτερον, οι περισσότερες από αυτές έγιναν από ευεργέτες. Ιδιαίτερα αξιόλογες είναι οι τοιχογραφίες καθώς και τα ξυλόγλυπτα που συναντάμε στα μοναστήρια του Ζαγορίου.

Στην περιοχή της Βίτσας υπάρχουν αρκετά μοναστήρια και εκκλησίες χτισμένες αρκετά παλιά με τον παραδοσιακό τρόπο από τους τεχνίτες της εποχής. Το μοναστήρι του Προφήτη Ηλία Βίτσας χτίστηκε αρχικά το 1632, στη θέση που ήταν ένα παλιό εκκλησάκι της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος και το 1688 έγινε επέκταση. Σήμερα τα κελιά του μοναστηριού είναι σχεδόν κατεστραμμένα ενώ το καθολικό σώζεται σε αρκετά καλή κατάσταση.Ήταν μια από τις πλουσιότερες Μονές του Ζαγορίου. Στη Μονή διέμειναν και έμαθαν τα πρώτα τους γράμματα στο κρυφό σχολειό που λειτουργούσε εκεί ο Μάρκος Μπότσαρης, ο μεγάλος διδάσκαλος του Γένους Γεώργιος Γεννάδιος, ο Ραφαήλ Μητροπολίτης Δρυϊνοπόλεως, οι Τιτουλάριοι Τύρριος και Λεόντιος και πολλοί άλλοι.

Η μαγευτική θέση της Μονής ανάγκασε τον Αθανάσιο Σταγειρίτη να θέσει το Μαντείο της Δωδώνης εκεί. Ο αρχαιότερος ναός της Βίτσας είναι της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Δεν υπάρχουν σαφείς ενδείξεις για την χρονολογία ιδρύσεως του. Πιθανότατα πριν το έτος 1554 να λειτουργούσε ως Μονή, όπως προκύπτει από αναφορά στο παράφυλλο παλιού Ευαγγελίου. Ο Ναός επισκευάσθηκε ολόκληρος κατά το έτος 1728. Το έτος 1885 κατασκευάσθηκε προσθήκη "το γυναικείο". Το καθολικό του Ναού είναι ρυθμού"Βασιλική μονόκλιτος", με εσωτερικό και εξωτερικό νάρθηκα. Λειτουργεί σήμερα ως ενοριακός ναός Κάτω Βίτσας.

Η εκκλησία του Αγίου Νικολάου κατασκευάστηκε το 1612. Αγιογραφήθηκε τέσσερα χρόνια αργότερα. Είναι από τους ναούς με τις καλύτερα διατηρημένες αγιογραφίες στο Ζαγόρι. Μέχρι το 1885 χρησιμοποιούνταν σαν ενοριακή εκκλησία Άνω Βίτσας.Είναι ρυθμού "Βασιλική μονόκλιτη με νάρθηκα".