Πολύλοφος (Κοβίλιαννη) Γραμμενοχωρίων Ιωαννίνων

Χωριό και δημοτικό διαμέρισμα του δήμου Ζίτσας στο νομό Ιωαννίνων. Παλαιό όνομα

ΚΟΒΙΛΙΑΝΝΗ, πιθανά προερχόμενο από το σέρβικο KOBILA (Φοράδα). Υψόμετρο 700 μέτρα. Στο χωρίο είναι κτισμένη η εκκλησία του ΑΓ. ΙΩΑΝΝΗ ΤΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ. Ένας εγγεγραμμένος σταυροειδής ναός με τρούλο που ξεχωρίζει για τις δυο καλοχτισμένες τοξωτές στοές του, στην νότια και την δυτική πλευρά του, φέρει κτιτορική επιγραφή, στην βορειοδυτική πλευρά, με χρονολογία 1604. Είναι αφιερωμένος στον Αγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο και έχει ιστορηθεί από τον Γεώργιο και τον Δημήτριο το 1672. Είναι από τα σημαντικότερα μνημεία της περιοχής. Ευεργέτες καταγώμενοι απο την Κοβίλιαννη, οι Γοργόλης και Παπαπέτρου. Διατηρητέο κτίριο ανακυρήχθηκε πρόσφατα το Γοργόλειο Δημοτικό Σχολείο.

Ναός Αγ. Ιωάννη του Προδρόμου (1604) στο Πολύλοφο Γραμμενοχωρίων

Ο ναός του Αγ. Ιωάννη του Προδρόμου βρίσκεται στο Πολύλοφο του νομού Ιωαννίνων και συγκεκριμένα στη βόρεια πλευρά του χωριού. Πρόκειται για σύνθετο τετρακιόνιο εγγεγραμμένο σταυροειδή ναό με τρούλο, που απολήγει σε τρίπλευρη αψίδα. Ο ναός, σύμφωνα με εντοιχισμένη επιγραφή στη βορειοδυτική πλευρά του κτίστηκε το 1604, ενώ ως κτήτορές του αναφέρονται οι Ιωάννης και Αυγέρω.

Μεταγενέστερες προσθήκες του ναού είναι: ο τρίκλιτος νάρθηκας (τέλη 18ου αι.), η πεσσοστήρικτη τοξωτή στοά (στη δυτική και νότια πλευρά του ναού) η οποία απολήγει στο ανατολικό άκρο της σε δωμάτιο που χρησιμεύει ως οστεοφυλάκιο (τέλη 19ου αι.).

Εσωτερικά ο ναός είναι κατάγραφος με τοιχογραφίες που είναι φθαρμένες και μαυρισμένες. Ο τοιχογραφικός διάκοσμος χρονολογείται στα 1672, σύμφωνα με επιγραφή πάνω από τη δυτική θύρα του ναού. Ως ζωγράφοι αναφέρονται ο Γεώργιος και ο Δημήτριος, οι οποίοι ταυτίζονται με τους ίδιους που διακόσμησαν το Καθολικό της Μονής Σπηλιώτισσας στην Αρίστη Ζαγορίου, την Παναγία στο Ελληνικό και τη Μεταμόρφωση στη Βορειοηπειρωτική Μονή Δρενόβου. Το εικονογραφικό πρόγραμμα καλύπτει αρκετά θέματα, όπως: ο Χριστός Παντοκράτωρ στον τρούλο, η Ανάληψη στην καμάρα του Ιερού κ.α Στον κυρίως ναό ο διάκοσμος χωρίζεται σε τρεις ζώνες (ολόσωμοι Άγιοι και Ευαγγελικές σκηνές) Το τέμπλο του ναού είναι ξύλινο και φέρει εικόνες που χρονολογούνται στον 19ο αιώνα.

Γραμμενοχώρια

Τα Γραμμενοχώρια καταλαμβάνουν το Βορειοανατολικό τμήμα της λεκάνης του μικρού παραποτάμου του Καλαμά, Σμολίτσα. Οριοθετούνται από τα όρη των Κουρέντων (1.172μ.) στα Δυτικά, μια σειρά λόφων με κατεύθυνση Μάρμαρα-Ζωοδόχος στα Ανατολικά, το ρέμα της Αμπελιάς και την κορυφή Τσούκα (766μ.) στα Βόρεια και το ύψωμα μεγάλη Τσούκα (1.173μ.) στα Νότια.

Περιλαμβάνονται τα χωριά: Ανάργυροι, Ασβεστοχώρι, Βαγενήτι, Γραμμένο, Δελβινακόπουλο, Κοκκινόχωμα, Κόντσικα, Λευκοθέα, Λοφίσκος, Λύγγος, Περάτη, Πετράλωνα, Πολύλοφος.

Κτηνοτροφία και γεωργία -σχεδόν αποκλειστικά ξερική- οι κύριες παραγωγικές δραστηριότητες των κατοίκων. Εντύπωση προκαλεί ο μεγάλος αριθμός περιφραγμένων αγρών με ξερολιθιά, για την προστασία των καλλιεργειών από ζώα, γεγονός που ταυτίζεται με την αφθονία της πέτρας, κατάλληλης για κατασκευές.

Δύο σημαντικοί οδικοί άξονες που διασταυρώνονται στο κέντρο, στο χωριό Γραμμένο, διέσχιζαν την περιοχή με κατεύθυνση Γιάννενα-Κούρεντα ο ένας, Κωστάνιανη-Ζίτσα ο άλλος.

Πολλά από τα χωριά την περίοδο της Τουρκοκρατίας ανήκαν σε Οθωμανούς μπέηδες, γεγονός που δικαιολογούσε την οργάνωση του χώρου με πυργόσπιτα και αποθήκες.

Η έλλειψη νερού αντιμετωπίζεται με την κατασκευή τεχνητών υδατοσυλλογών τόσο για τους ανθρώπους (στέρνες) όσο και για τα ζώα (λούτσες).

Από την περιοχή κατάγονταν σημαντικοί ευεργέτες που πλούτισαν εργαζόμενοι στο εξωτερικό καθώς επίσης και επιφανείς άνθρωποι του πνεύματος. Τέλος σημειώνεται η παρουσία αξιόλογων μουσικών οικογενειών.