Ηλιορράχη Ιωαννίνων

Δυτικά της Κόνιτσας, σε απόσταση 6 χλμ. και ακολουθώντας μια παράκαμψη του κεντρικού δρόμου προς το Μπουραζάνι και την ελληνοαλβανική μεθόριο, θα συναντήσετε την Ηλιόρραχη (υψ. 556 μ.), που όπως αναφέρει και το όνομα της είναι κτισμένη σε μια ηλιόλουστη ράχη πάνω από τον κάμπο της Κόνιτσας, με μαγευτική θέα προς τον κάμπο, την πόλη της Κόνιτσας και τα γύρω βουνά.

Κατοικείται από περίπου 100 άτομα, που ασχολούνται με την κτηνοτροφία και κυρίως με τη γεωργία, καθώς το χωριό διαθέτει εύφορες καλλιεργήσιμες εκτάσεις στον κάμπο. Αρκετά σπίτια το χωριού είναι παλιά πέτρινα με κεραμοσκεπές, κατάλοιπα από παλιότερες εποχές, αλλά υπάρχουν και πολλά σύγχρονα. Αξιοπρόσεκτο είναι το μεγάλο πέτρινο κτίριο του σχολείου, καθώς και οι πέτρινες βρύσες του χωριού.

Τα μικρά καφενεδάκια του χωριού βρίσκονται στην πλατεία και στο πάνω μέρος του οικισμού. Στις τοποθεσίες «Μπίχλη» και «Αγία Τριάδα», χαμηλότερα από τον σημερινό οικισμό, βρέθηκαν ερείπια αρχαίων κτισμάτων, που χρονολογούνται από τον 13ο π.Χ. έως τον 3ο μ.Χ. αιώνα.

Με βάση αυτά τα ευρήματα πιθανολογείται ότι κατά την περίοδο της μεγαλύτερης δημογραφικής και οικονομικής ανάπτυξης του ισχυρότερου φύλου της Ηπείρου, των Μολοσσών και επί βασιλείας Πύρρου (297-272 π.Χ.) στους λόφους κάτω από τον σημερινό οικισμό και προς τον κάμπο υπήρχε μικρή κώμη.

Στην Ηλιόραχη εγκαταστάθηκαν και οι τελευταίοι κάτοικοι του ερειπωμένου σήμερα γειτονικού χωριού, του Δερβενίου, που βρισκόταν προς τα βόρεια, στην κοιλάδα του Σαραντάπορου.

Η Ηλιόρραχη έχει ενδιαφέρουσες εκκλησίες και ξωκλήσια, όπως την εκκλησία του Αγίου Νικολάου (15ος αιώνας), του Αγίου Βασιλείου και της Αγίας Τριάδας. Κάθε χρόνο, στην εορτή του Αγίου Γεωργίου (συνήθως 23 Απριλίου) και της Άγιας Τριάδας ο Εκπολιτιστικός Σύλλογος Ηλιόρραχης διοργανώνει παραδοσιακό πανηγύρι.