Αμπελάκια Λάρισας

Πέντε χιλιόμετρα από τα στενά των Τεμπών, ανηφορίζοντας κανείς μπορεί να δει να ξεπροβάλουν τα Αμπελάκια Λάρισας, η Ιστορική Κοινότητα των Αμπελακίων όπως έχει επικρατήσει. Βρίσκεται στους πρόποδες του όρους 'Όσσα', ή 'Κίσσαβος', σε απόσταση 5 χιλιομέτρων από τα Τέμπη όπου περνά η Εθνική οδός, Αθηνών - Θεσσαλονίκης και σε απόσταση 31 χιλ. από την Λάρισα.

Η πρώτη οπτική επαφή με τα Αμπελάκια δίνει στον ταξιδιώτη την εντύπωση ότι αυτό το χωριό διαφέρει από τα άλλα... και όντως αυτό συμβαίνει.

Αρχοντικά κρεμασμένα στις πλαγιές του βουνού μαρτυρούν με την αρχιτεκτονική τους ότι τα χρόνια που πέρασαν άφησαν την δική τους ανεξίτηλη ιστορική πινελιά.

Μια μαγεία διάχυτη μέσα στα στενά του χωριού αφήνουν τον ταξιδιώτη άφωνο να θαυμάζει τον πολιτισμό που μαρτυρούν τα σπίτια, οι λιθόστρωτοι δρόμοι, οι γέροντες.

Κάνοντας μια ιστορική αναδρομή τα Αμπελάκια πρωτοεμφανίζονται περί τα 1.400 μ.Χ., γεγονός που συμπίπτει με την πτώση της Κωνσταντινουπόλεως από την Οθωμανική Αυτοκρατορία και με το τέλος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Επομένως είναι ένας από τους θεσσαλικούς οικισμούς της ύστερης Βυζαντινής εποχής.

Όσον αφορά στο όνομα της Ιστορικής Κοινότητας οι απόψεις των ιστορικών διίστανται. Υπάρχουν δύο εκδοχές για το όνομα της Κοινότητας. Κάποιοι ιστορικοί υποστηρίξανε ότι προέρχεται από παραλλαγή της λέξης 'Αμφιλάκκια ',που σημαίνει χωριό ανάμεσα σε δύο λάκκους. Αυτή όμως δεν είναι η σωστή εκδοχή, γιατί την κοινότητα δεν τη διασχίζουν δύο λάκκοι, αλλά τέσσερις λάκκοι.

Οι έρευνες και πληροφορίες, συγκλίνουν ότι η ονομασία προέρχεται από τα μικρά σε κλήρο αμπέλια, "Αμπελάκι".

Η φήμη της Ιστορικής Κοινότητας των Αμπελακίων οφείλεται στην οικονομική τους ανάπτυξη η οποία ήταν αποτέλεσμα της βιοτεχνίας νημάτων και στο εμπόριο του προϊόντος που διοχετεύτηκε στις σημαντικότερες αγορές της Κεντρικής κυρίως Ευρώπης.

Κυρίως όμως η Ιστορική Κοινότητα είναι γνωστή για την «Κοινή Συντροφιά», μια εμποροβιοτεχνική συσσωμάτωση που θεωρείται η πρώτη του είδους στην Ευρώπη αλλά και στον κόσμο και από τους περισσότερους ιστορικούς χαρακτηρίζεται ως ο πρώτος συνεταιρισμός κεφαλαίου και εργασίας.

Τα αρχοντικά της ακμής της «Κοινής Συντροφιάς» των Αμπελακίων αποτελούσαν μια φυσιολογική εξέλιξη της ντόπιας Λαϊκής αρχιτεκτονικής με επιδράσεις στην εσωτερική αλλά και στην εξωτερική χρωματική διακόσμηση από το ευρωπαϊκό μπαρόκ.

Κορυφαία έκφραση της διακόσμησης είναι το «τζάκι του αετού» στον 3ο όροφο του αρχοντικού του Γ. Μαύρου (Σβάρτς). Το αρχοντικό θεμελιώθηκε το 1787 και περατώθηκε το 1798. Ήταν η έδρα της «Κοινής Συντροφιάς» με ταμείο και θησαυροφυλάκιο στο ισόγειο, αίθουσα συνεδριάσεων και εκδηλώσεων στο ανώγι με ξυλόγλυπτα και εξαιρετικές ζωγραφιές εμπνευσμένες από την Πόλη.

Το αρχοντικό αυτό σήμερα είναι αληθινό μουσείο λαϊκής τέχνης και αρχιτεκτονικής, άξιο δημιούργημα του Γεωργίου Μαύρου οποίος γεννήθηκε στα Αμπελάκια, έζησε πολλά χρόνια στη Βιέννη ,και όπως λέει ο Δρόσος Δροσινός ,"ο Γ. Μαύρος διακρινόταν για την τιμιότητα και την οργανωτική του ιδιοφυΐα".

Το αρχοντικό του Γ. Ζβαρτς λειτουργεί στις μέρες μας ως Μουσείο.

Η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου αποτελεί τυπικό παράδειγμα της εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής των αρχών του 18ου αιώνα που διασώζει εντονότατα ακόμη στοιχεία της Βυζαντινής παράδοσης.

Πάνω από την θύρα εισόδου της εκκλησίας είναι ζωγραφισμένος ο Άγιος Γεώργιος να σκοτώσει τον δράκοντα, ενώ από τη μέσα πλευρά υπάρχει κτητορική επιγραφή ανακαίνισης και τοιχογράφησης με χρονολογία 18 Οκτωβρίου 1721. Στο ίδιο μέρος υπήρχε και παλαιότερα ναός.

Χαρακτηριστικές τοιχογραφίες είναι αυτές που δείχνουν τον τροπαιοφόρο Γεώργιο εν θρόνο και τη σκηνή του μαρτυρίου του Αγίου στον τροχό. Εντύπωση προκαλεί στο νάρθηκα η σύνθεση της Δευτέρας Παρουσίας που εικονίζει στο κέντρο ψηλά απάνω από την θύρα το Χριστό καθισμένο σε ουράνιο τόξο απ' την μια πλευρά του τοίχου και απ΄ την άλλη είναι ζωγραφισμένα η κόλαση και ο παράδεισος.

Δέος σε καταλαμβάνει καθώς παρατηρείς το ζυγό της δικαιοσύνης και τον πύρινο ποταμό της κολάσεως που μέσα εικονίζονται κεφάλια αμαρτωλών.