Λευκόβρυση Κοζάνης

Η Λευκόβρυση είναι από τα ωραιότερα προάστια της Κοζάνης από την οποία απέχει 3 χιλιόμετρα. Είναι χτισμένη σε υψόμετρο 660 μέτρων στον επαρχιακό δρόμο Κοζάνης – Αιανής, κοντά στα πόδια μικρών λόφων. Πολλά σπίτια της φαίνονται δεμένα στο βάθος μιας χαράδρας την οποία σχηματίζουν οι δύο μικροί λόφοι.

Η Λευκόβρυση είναι από τα ελάχιστα χωριά του νομού που παρουσιάζει μια σημαντική αυξητική πληθυσμιακή τάση η οποία καταγράφεται σε κάθε απογραφή. Το 1913 είχε 334 κατοίκους, το 1920 είχε 667 κατοίκους και το 1928 έπειτα της ανταλλαγής των πληθυσμών είχε 488 κατοίκους. Το 1940 είχε 638 κατοίκους, το 1951 είχε 693, το 1961είχε 730, το 1971 είχε 629 (ο πληθυσμός μειώνεται λόγου της μετανάστευσης των χωριανών μας στην Γερμανία, Καναδά, Αυστραλία), το 1981 είχε 851, το 1991 είχε 923.

Έπειτα από το νόμο Καποδίστρια αποτελεί δημοτικό διαμέρισμα του Δήμου Κοζάνης της επαρχίας του Νομού Κοζάνης και έχει 1095 κατοίκους (απογραφή 2001), σήμερα όμως υπολογίζεται ότι κατοικείται από 1500. Το τριθέσιο Δημοτικό σχολείο έπειτα από τις ζημιές που υπέστη από τον σεισμό του 1995, γκρεμίστηκε και στην θέση του κτίστηκε εξαθέσιο Δημοτικό σχολείο.

Συνορεύει με τα κτήματα της πόλη της Κοζάνης και των χωριών Αγία Παρασκευή, Άργυλος, Βατερό, Πρωτοχώρι, Καρυδίτσα, Κρόκος. Στην καλλιεργημένη έκταση της περίπου 5 τετραγωνικά χιλιόμετρα ομαλού κάμπου παλαιότερα ευδοκιμούσαν περισσότερο, ο καπνός, το σιτάρι, η πατάτα, τα όσπρια, και οπωροφόρα δένδρα (αχλαδιές, μηλιές, δαμασκηνιές και κερασιές). Σήμερα παράγονται κυρίως σιτάρι, οπωροκηπευτικά, σταφύλια, και κρόκος.

Η ακριβής χρονολογία της ίδρυσης του χωριού δεν είναι γνωστή, γιατί δεν υπάρχουν και δεν αναφέρονται μνημεία ιστορικά και βυζαντινά. Μπορεί όμως κάποιος να κρίνει από ορισμένα δεδομένα και να καταλήξει σε συμπεράσματα. Οι κάτοικοι του χωριού πριν της ανταλλαγής πληθυσμών μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας το 1923, ήταν όλοι Τούρκοι, οι οποίοι ζούσαν έχοντας χαμηλό πνευματικό και οικονομικό επίπεδο. Τα σπίτια τους ήταν κακοφτιαγμένα και βρίσκονταν σε πολύ κακή κατάσταση, τα σπίτια ήταν χαμηλά και έδιναν την εντύπωση καταυλισμού τσιγγάνων. Ακόμα και ένας μετρίου αναστήματος για να μπει μέσα στα σπίτια έπρεπε να σκύψει. Το μόνο οικοδόμημα που ξεχώριζε ήταν το τζαμί, αλλά και αυτό κακοφτιαγμένο από άχρηστα υλικά έμοιαζε σαν αχερώνας και μόνο ο ψιλός μιναρές ήταν φτιαγμένος με πελεκητή πέτρα και ασβεστοκτισμένος, δείχνοντας ίχνη τέχνης.

Λέγεται ότι στον ίδιο χώρο πολύ πριν υπήρχε χριστιανικός ναός αφιερωμένος στον Άγιο Νικόλαο, στη θέση του οποίου και από τα υλικά του, κτίστηκε το τζαμί. Αυτό βεβαιώνεται και από τις ανασκαφές που έγιναν αργότερα και βρέθηκαν τα ασβεστοκτισμένα θεμέλια της εκκλησίας. Άλλες πάλι πληροφορίες λένε ότι τον 18ο αιώνα, δυτικά του χωριού και σε απόσταση 500 μέτρων στην πλαγιά κοντινού λόφου υπήρχε ένα εξωκκλήσι στην μνήμη της Αγίας Μαρίνας.

Κατά το σκάψιμο των θεμελίων, για την κατασκευή του νέου εξωκλησιού βρέθηκαν, ανάγλυφη αναθηματική στήλη του 2ου μΧ αιώνα, τα θεμέλια παλαιού ναού με προσανατολισμό και τάφοι με πέτρινες πλάκες χωρίς συνοδευτικά αντικείμενα κι επιγραφές. Επίσης στα δυτικά του χωριού, στην περιοχή “Βουβάλα”, βρέθηκαν νεολιθικά εργαλεία. Όλα αυτά επιβεβαιώνονται από τους Έλληνες πρόσφυγες που ήρθαν και εγκαταστάθηκαν στο χωριό. Κατά τον 14 αιώνα όταν ολόκληρη η δυτική Μακεδονία βρέθηκε κάτω από τον Τούρκικο ζυγό, οι Τούρκοι έδιωξαν όλους τους Έλληνες από τις πολύ παραγωγικές πεδιάδες και τις πήραν οι ίδιοι. Οι Έλληνες πήγαν σε ορεινά μέρη και τα κτήματα παραδόθηκαν με νόμο στους Τούρκους αγάδες.