Μαυρομμάτα Ευρυτανίας

Το χωριό Μαυρομμάτα (Έλσανη) είναι χτισμένο στην νοτιοανατολική πλευρά της Κόψης (1939μ), φαντάζει πίνακας ζωγράφου! Τα καλντερίμια της και τα παλιά πέτρινα σπίτια της δημιουργούν μια όμορφη αίσθηση στον επισκέπτη. 

Ένα χωριό πλημμυρισμένο με ομορφιές που ξεπροβάλλει μέσα στην άγρια φύση. Παρά την μείωση των κατοίκων που υπέστη λόγω των δυσκολιών που αντιμετώπισαν συνεπεία του τόπου και της ιστορίας, παρέμεινε ζωντανό και "μάρτυρας" αδιάψευστος του αγώνα των κατοίκων, του τότε και του σήμερα.

Χτισμένο στα 870 μέτρα στη νοτιοανατολική πλευρά της Κόψης (1941μ). Το χωριό παλιά λεγόταν "Έλσανη". Κατά τη σύσταση των πρώτων δήμων το 1836 ο οικισμός υπήχθη στον Δήμο Αγρέων με έδρα το Κεράσοβο.

Με την εισαγωγή του κοινοτικού θεσμού το 1912 αναγνωρίστηκε ως κοινότητα "Έλσανη" η οποία και μετονομάστηκε σε κοινότητα Μαυρομμάτας το 1928. Από το 1998 και μετά το χωρίο υπάγεται στον Δήμο Βίνιανης με έδρα το Κεράσοβο όπως και παλαιότερα.

Η πληθυσμιακή εξέλιξη του χωριού-Απογραφή : το 1920 κάτοικοι 327, το 1928 -316, το 1940- 463, το 1951 -261, το 1961-201, το 1971 -124, το 1981- 99, το 1991 -93 και το 2001 -? Από την Μαυρομμάτα ακολουθώντας τις παρακάτω διαδρομές μπορεί κανείς να φτάσει στον συνοικισμό "Λογγιές" ο οποίος βρίσκεται νοτιοδυτικά του χωριού και δίπλα στο ποταμό Μέγδοβα-Ταυρωπό. Η πρώτη διαδρομή είναι πριν την Μαυρομμάτα στο σημείο "πέτρινο εικόνισμα" όπου υπάρχει χωματόδρομος που οδηγεί εκεί. Η δεύτερη διαδρομή είναι νοτιοαννατολικά του χωριού περνώντας από το εξωκλήσι του Αγ. Ιωάννη. Σήμερα ο συνοικισμός αυτός με λιγοστούς κατοίκους, σπίτια εδώ και εκεί όπως και πολλά χωράφια ακαλλιέργητα.

Ένας νερόμυλος που σήμερα λόγω της μη χρήσης πια, καταστράφηκε, αφήνοντας μόνο εναπομείναντα ερείπια. Μπορεί ακόμη κανείς να δει τα απομεινάρια του παλαιού πέτρινου τοξωτού γεφυριού το οποίο και ανατινάχτηκε από το στρατό το 1949. Επίσης ο οδοιπόρος μπορεί να δει το ερειπωμένο "μηχανισμό" ονομαζόμενο Καρέλι , που χρησίμευε για την μεταφορά από την μια όχθη του ποταμού στην άλλη σε συνθήκες αντίξοες όπου αυτή η μεταφορά γινόταν επικίνδυνη και συγχρόνως τρομακτική όταν ειδικά ο ποταμός "φούσκωνε" από το νερό και την κακοκαιρία. Σου έκοβε πραγματικά την ανάσα. Επομένως το Καρέλι αντικατέστησε το γεφύρι μετά την καταστροφή του.

Ακολουθώντας βόρεια της Μαυρομμάτας τον χωματόδρομο και σε μια πανέμορφη διαδρομή πέντε χιλιομέτρων φτάνουμε κοντά στα εγκαταλελειμμένα χωριά του Κύφου και της Μπέσιας. Στην δασώδη περιοχή της Κύφου υπάρχουν εναπομείναντα ερείπια που μπορεί κανείς με δυσκολία να δεί λόγω της πυκνής βλάστησης, που η παράδοση τα τοποθετεί στην προχριστιανική εποχή όπου λέγεται μάλιστα ότι εδώ ήταν η πρωτεύουσα του Ομηρικού βασιλιά των Κυφέων. Η Κύφος πρέπει να καταστράφηκε επί τουρκοκρατίας από επιδημία ή άλλη αιτία.

Συνεχίζοντας βόρια της Κύφου και σε απόσταση περίπου τριών χιλιομέτρων και στα όρια του Νομού Καρδίτσας , συναντάμε την επίσης εγκαταλελειμμένη περιοχή κατά την βυζαντινή περίοδο, Μπέσια. Εκεί μπορεί να δει κανείς τα ερείπια του οικισμού. Και αφού έχουμε διανύσει τον δρόμο μέχρι εδώ η απόσταση για την Λίμνη Πλαστήρα δεν είναι και πολύ μεγάλη (περίπου 40 χιλιόμετρα) με πρόσβαση μόνο για τους καλοκαιρινούς μήνες σε συνδυασμό χωματόδρομου και ασφάλτου. Ένας ακόμη χωματόδρομος οδηγεί από την Μαυρομμάτα στα χωριά των Αγράφων μέσω Κόψης, διαδρομή μόνο για 4Χ4 και τους καλοκαιρινούς μήνες αποκλειστικά.