Ζεμενό Κορινθίας

Το χωριό είναι χτισμένο πάνω στις πλαγιές δυο πευκολόφων, οι οποίοι χωρίζονται με μια μικρή

ρεματιά. Το Ζεμενό το έχτισαν οι Σλάβοι, πιθανά στο τέλος του 8ου αιώνα. Την ονομασία του την πήρε από τη λέξη SEMENT (στενό), διότι πράγματι το χωριό κτίστηκε ανάμεσα σε δύο λόφους, ή από το "Ζαμένω" (πλούσια διαμονή), ή από το "ζα-μενής" (πολύ ανδρείος).

Στην αρχαιότητα, κοντά στο σημερινό Ζεμενό, βρισκόταν η αρχαία κώμη "Δειραί" της Σικυώνας. Θα πρέπει να την αναζητήσουμε νοτιοανατολικά της σημερινής τοποθεσίας "Τσούκας" και στη θέση που ονομάζεται "Κιάφες". Στη θέση αυτή υπάρχουν αρκετά αρχαιολογικά λείψανα (χτίσματα, τάφοι θολωτοί, κεραμίδια κλπ.), τα οποία μας πείθουν πως στην τοποθεσία αυτή υπήρχε κάποτε κάποια αρχαία κώμη. Στην τοποθεσία "Τσούκα", φαίνεται, να ήταν το οχυρό των αρχαίων Δειρών, όπου σήμερα υπάρχουν τείχη με ασύμμετρα λιθάρια προκλασσικής εποχής και χωρίς συνδετική ύλη.

Στην τοποθεσία αυτή, το 1960, κάποιος χωρικός από το Ζεμενό, βρήκε άγαλμα χάλκινο μικρών διαστάσεων, μεγάλης αρχαιολογικής αξίας, το οποίο παρίστανε τον κεραύνιο Δία. Σήμερα βρίσκεται στο Μουσείο της Κορίνθου. Μια έρευνα αρχαιολογική θα μπορούσε να δώσει πολλά ενδιαφέροντα αποτελέσματα, τα οποία θα έφερναν στο φως τη χαμένη, ίσως, κώμη των Δειρών που η καθίζηση και ο χρόνος την έχουν αφανίσει.

Η περιοχή, στην αρχαιότητα, είχε πλούσια βλάστηση και πολλά νερά, τα οποία σήμερα στερείται. Από ένα υδραγωγείο που ανακαλύφθηκε και το οποίο έφθανε 5 km από το Ζεμενό προς το Ξυλόκαστρο, καθώς και από τα πώρινα πετρώματα που αφθονούν στην περιοχή, βγάζουμε το συμπέρασμα ότι εδώ υπήρχαν αρκετά νερά και ότι έδιναν νερό και σ' άλλες κώμες αρχαίες της Σικυώνας. Η κώμη αυτή των Δειρών, εξακολούθησε να υπάρχει με λίγους κατοίκους μέχρι την κάθοδο των Σλάβων στην Πελοπόννησο, που έγινε το 746, τους οποίους έφερε ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Κωνσταντίνος ο Ε΄, για να καλύψει τα κενά των επαρχιών που είχε εξολοθρέψει, τον ίδιο χρόνο, η πανούκλα.

Λίγοι Σλάβοι ήρθαν και σε τούτη την κώμη και αναμίχθηκαν με τον τότε λίγο ελληνικό πληθυσμό. Οι Σλάβοι, φαίνεται, αργότερα εγκατέλειψαν την αρχαία κώμη και κατέβηκαν πιο χαμηλά, σε ευφορότερο μέρος όπου και έχτισαν νέο συνοικισμό στο χώρο που σήμερα υπάρχει το χωριό Ζεμενό. Ο καθηγητής Δ. Ζακυθηνός στη μελέτη του "οι Σλάβοι εν Ελλάδι και αι σλαβικαί τοπωνυμίαι", αναφέρει και το Ζεμενό ως σλαβική τοπωνυμία. Οι Σλάβοι, φαίνεται, γρήγορα απορροφήθηκαν από το ντόπιο ελληνικό στοιχείο, που γύρω στα 886, θεωρούσαν τον εαυτό τους ως Έλληνες και προσχώρησαν στο χριστιανισμό. Την εποχή αυτή, στο επάνω μέρος του χωριού, σε μια τοποθεσία όπου σήμερα υπάρχει ναός της "Μεταμορφώσεως του Σωτήρος", έχτισαν μεγάλο χριστιανικό ναό, του οποίου το όνομα δε γνωρίζουμε.

Στις αρχές του 10ου αιώνα, το Ζεμενό βρισκόταν στην ακμή του και υπήρξε έδρα επισκοπής. Ο Ζακυθηνός γράφει: "Το Ζεμενό της Κορινθίας αναφέρεται ως επισκοπή (Ζημαινάς) εις το τακτικόν των χρόνων του Λέοντος του Σοφού και ως συνοικισμός εις τον Βίον του οσίου Λουκά του Στειριώτου." Πιθανότατα κοντά στο ναό που έχτισαν τον 9ο αιώνα να είχε την έδρα της και η επισκοπή. Ο ναός από τα γλυπτά που σήμερα υπάρχουν εντοιχισμένα στο ναό του Σωτήρα που χτίσθηκε κοντά στον παλαιό, καθώς και από όσα βρίσκονται μαζεμένα στην εκκλησία της αγίας Κυριακής, φαίνεται να ήταν μεγαλοπρεπής και περικαλλής. (Για την καλλιτεχνική αξία των γλυπτών τούτου του βυζαντινού μνημείου, μίλησε ο Ν. Καλογερόπουλος στην Εταιρία Βυζαντινών Σπουδών, στις 9 Δεκεμβρίου του 1933).

Ο βυζαντινός ναός, με τα θαυμάσια γλυπτά του, περιζώνονταν με μαντρότοιχο που είχε ύψος τεσσάρων μέτρων και γύρω στον περίβολο υπήρχαν πολλά κελιά για να μένουν οι μοναχοί. Τα κελιά σήμερα δεν υπάρχουν. Σώζεται μόνο η είσοδος που οδηγεί στην άλλοτε μονή και στο επάνω της μέρος υπάρχει μια μικρή πλάκα που φέρει ένα σταυρό και την επιγραφή "οι κτήτορες", τη χρονολογία "1884" και τα μονογράμματα των μαστόρων που ανακαίνισαν τον μαντρότοιχο. Δυστυχώς, στην αρχή του 20ου αιώνα, από την εγκατάλειψη και τις καθιζήσεις άρχισε να πέφτει ο παλαιός ναός, ο οποίος είχε χτισθεί στη θέση του Βυζαντινού ναού του 9ου αιώνα και τον οποίο κατεδάφισαν για να χτίσουν κοντά του το σημερινό ναό του Σωτήρος. Στη θέση του παλαιού ναού υπάρχει μόνο η άγια Τράπεζα, η οποία είναι καγκελλωμένη με σίδερα. Όταν άνοιγαν τα θεμέλια του νέου ναού, βρέθηκε επιστήθιος σταυρός επισκόπου, ο οποίος φυλάσσεται στο Βυζαντινολογικό Μουσείο των Αθηνών.

Το 906, γεννήθηκε ο όσιος Λουκάς, ο οποίος μόνασε στο Ζεμενό από το 926-937. Η επισκοπή Ζεμενού συνέχισε το έργο της μέχρι το 1205, όταν οι Φράγκοι κατέλαβαν το Μοριά.

Μέσα απ' αυτή την ιστορική και θρησκευτική δόξα της επισκοπής του Ζεμενού, δυστυχώς, τίποτα δεν έμεινε για να μας δείχνει την πνευματική της δράση στην περιοχή μας. Έγγραφα, βιβλία, χειρόγραφα, κλπ., τα πάντα καταστράφηκαν και μόνο λίγα γλυπτά, με την άριστη καλλιτεχνική τους αξία, έμειναν για να φανερώνουν τη μεσαιωνική δόξα του Ζεμενού.

Επί αυθέντιας του Νέριου Ατζαγιόλι (1366-1394) είναι πιθανό να εγκαταστάθηκαν Αλβανοί μισθοφόροι και στο Ζεμενό ως φρουρά αμύνης. Ενετικός χάρτης της πρώτης περιόδου της Φράγκικης κατάκτησης, 1230, στην Κορινθία αναφέρει την Κόρινθο, τη Σικυώνα και το Ζεμενό.

Στην απογραφή του 1700 αναφέρεται το Ζεμενό με 16 οικογένειες.

Το 1886 είχε 288 κατοίκους. Το Ζεμενό έχει γραφικό ορίζοντα και άφθονα δασύλλια από πεύκα. Το πράσινο μέσα και έξω από το χωριό αφθονεί. Είναι κατάλληλο για παραθερισμό. Οι κάτοικοί του είναι πολύ εργατικοί και ασχολούνται περισσότερο με την αμπελουργία (καλλιέργεια σουλτανίνας). Υπάρχει δημοτικό σχολείο από το 1885. Το 1932 ιδρύθηκε συνεταιρισμός με την επωνυμία "Πιστωτικός γεωργικός συνεταιρισμός Ζεμενού". Στο επάνω μέρος του χωριού, κοντά στον άλλοτε βυζαντινό ναό του 9ου αιώνα, υπάρχει ο νέος ναός "της μεταμορφώσεως του Σωτήρος". Χτίσθηκε στην αρχή του 20ου αιώνα με εγχώριους λίθους και στον οποίο εντοίχισαν τα μεγάλης αξίας γλυπτά του παλαιού ναού.

Στερείται αγιογραφιών, είναι σταυρικός και υψηλός. Στο χωριό υπάρχει και ο καθεδρικός ναός της αγίας Κυριακής. Έξω από το Ζεμενό, υπάρχει το ερημοκλήσι άγιος Γεώργιος, στη θέση του οποίου ήταν άλλοτε το μοναστήρι του αγίου Προκοπίου. Το 1903 πέρασε από το Ζεμενό ο μεγάλος Ελβετός καλλιτέχνης Μπουασσονά ο οποίος, μαζί με τον καθηγητή της ιστορίας της Γενεύης Μπώ-Μπώ-βυ και τις κυρίες τους, έμειναν μια εβδομάδα στο Ζεμενό και αποθανάτισε τα γραφικά τοπία και τους ανθρώπους του χωριού με τις πολλές φωτογραφίες που έλαβε και τις οποίες έκθεσε σε διάφορες ευρωπαϊκές πόλεις, κάνοντας γνωστό το Ζεμενό και τις ομορφιές του.

Παλαιότερα υπήρχε στο χωριό "Σύλλογος αγροτοπαίδων" ο οποίος ασχολούνταν με δενδροφυτεύσεις και πολιτιστικές εκδηλώσεις. Σήμερα υπάρχει ο "Πολιτιστικός Σύλλογος Γυναικών" με αξιόλογη δράση. Επίσης μεγάλη βοήθεια στο χωριό προσφέρει και ο "Σύλλογος των εν Αθήναις Ζεμενιτών" .

Το σχολείο του χωριού ιδρύθηκε το 1885 και ανακαινίστηκε το 1935. Σπουδαίο στολίδι του Ζεμενού είναι και ο καθεδρικός ναός της αγίας Κυριακής που χτίστηκε με δαπάνες των Ζεμενιτών, σε σχέδιο του μηχανικού Γ. Βαλάτα. Ο ναός είναι κατασκευασμένος με εγχώριους εντυπωσιακούς πωρόλιθους, είναι σταυρικός και έχει τρούλο πλατύ και χαμηλό, εξωνάρθηκα και εσωνάρθηκα, που χωρίζεται από τον κύριο ναό με τρία τόξα.