Κανδήλα Αιτωλοακαρνανίας

Η Κανδήλα είναι χωριό στην περιοχή του Ξηρομέρου στην Αιτωλοακαρνανία και έδρα του πρώην δήμου Αλυζίας. Το 2001 είχε πληθυσμό 1.266 κατοίκων (απογραφή 2001). Σήμερα ανήκει πλέον στο Δήμο Ξηρομέρου, ο οποίος έχει ως έδρα τον Αστακό Αιτωλοακαρνανίας. Αποτελείται στην ουσία από δυο χωριά, την Πάνω και την Κάτω Κανδήλα.

Το χωριό βρίσκεται στους πρόποδες των Ακαρνανικών Ορεων μέσα σε έναν καταπράσινο ελαιώνα. Εικάζεται ότι η ονομασία του, οφείλεται στην προσομοίωση του χωριού με Καντήλι, το οποίο φέγγει από μακριά μέσα στην θάλασσα. Εκεί βρισκόταν στα αρχαία χρόνια η Αλυζία της οποίας η έκταση έφτανε μέχρι το διπλανό χωριό, τον Μύτικα, απέναντι από το νησί Κάλαμος.

Η θάλασσα βρίσκεται μόλις σε τρία χιλιόμετρα απόσταση. Παλιά είχε δύο ενορίες, την εκκλησία του Αγιου Ανδρέα στην Ανω Κανδήλα και αυτήν την Ζωοδόχου Πηγής στην Κάτω Κανδήλα, ενώ σήμερα πλέον έχει μόνο έναν μόνιμο Ιερέα, αυτόν της ενορίας της Ζωοδόχου Πηγής. Η εκκλησία του Αγίου Ανδρέα στην Ανω Κανδήλα βρίσκεται σε ένα ύψωμα από το οποίο η αμφιθεατρική θέα προς την θάλασσα, τον ελαιώνα, τα Ακαρνανικά όρη και το χωριό είναι πραγματικά καταπληκτική!

Η γειτονιά της Ανω Κανδήλας που βρίσκεται στο πιο ψηλό σημείο του χωριού ονομάζεται "κουκουβάγια" και διαθέτει μια από τις ωραιότερες θέες της περιοχής. Το χωριό διαθέτει Παιδικό σταθμό, νηπιαγωγείο, δημοτικό και γυμνάσιο το οποίο στεγάζεται σε ένα σύγχρονο κτίριο που βρίσκεται στον δρόμο που ενώνει την Κάτω Κανδήλα και το διπλανό χωριό Βάρνακας.

Στις πλατεία του Κάτω χωριού υπάρχουν καφετέριες και πολλές ψησταριές όπου σερβίρονται παραδοσιακά εδέσματα, όπως κοκορέτσι, γουρνοπούλες, φριγαδέλια και σπληνάντερα, οι οποίες είναι γεμάτες κόσμο τους καλοκαιρινούς μήνες.

Αντίστοιχα και στην πλατεία του πάνω χωριού βρίσκονται παραδοσιακά καφενεία και ψησταριά. Και στις δύο πλατείες υπάρχουν κανάλια με τρεχούμενο νερό!

Στην Κανδήλα Αιτωλοακαρνανίας, βρισκόταν στα αρχαία χρόνια η Αλυζία. Η έκτασή της έφτανε μέχρι το διπλανό χωριό, τον Μύτικα, απέναντι από το νησί Κάλαμος. Γι αυτό ο πρώην Δήμος Αλυζίας ονομάστηκε έτσι.

Το χωριό είναι χτισμένο στα ερείπια παλαιοτέρων οικισμών, μεταξύ των οποίων και του οικισμού που ίδρυσαν οι πρώτοι απόγονοι των Αλυζαίων. Φέρεται να έλαβε το όνομα Κανδήλα από το Κανδήλι = λυχνία, ίσως επειδή τα φώτα του χωριού από απόσταση έμοιαζαν με κρεμάμενες λυχνίες – κανδήλια.

Επί Τουρκοκρατίας το χωριό αποτέλεσε έδρα του τούρκικου αποσπάσματος, το οποίο είχε υπό την επίβλεψή του τα γύρω χωριά του Δήμου. Η οικονομία των κατοίκων και η ζωή τους χαρακτηρίζονταν και χαρακτηρίζεται ακόμη από τις αγροκτηνοτροφικές δραστηριότητες.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκαλούν οι εκκλησίες της περιοχής:

Η Αγία Παρασκευή: O Ιερός Ναός της Αγίας Παρασκευής βρίσκεται σε απόσταση 10χλμ από την Κανδήλα στη θέση Αγία Παρασκευή. Χρονολογείται τον 11ο αι. μΧ και διατηρούσε λαξευμένες τοιχογραφίες. Ο ναός έχει χτιστεί στο βάθος σπηλαίου. Σήμερα, στο ίδιο σημείο έχει χτιστεί πέτρινος σταυροειδής ναός αφιερωμένος στην Αγία Παρασκευή. Αποτελεί σημαντικό αξιοθέατο και κατά τον εορτασμό της στις 26 Ιουλίου, συρρέουν χιλιάδες προσκυνητές όχι μόνο από το Δήμο αλλά και από άλλες περιοχές.

Παναγία η Παλαιοχωρίτισσα: Ο Ναός της Παλαιοχωρίτισσας βρίσκεται στο Παλαιοχώρι Κανδήλας και αποτέλεσε μέχρι και το 1800 τον εφημεριακό ναό του χωριού. Φέρει τέμπλο τοιχογραφημένο με εικόνες. Αξιόλογο δείγμα της χριστιανικής παράδοσης στην περιοχή αποτελεί και το Μοναστήρι των Αγίων Αποστόλων με τα σωζόμενα κελιά.