Μαγούλιανα Αρκαδίας

Τα Μαγούλιανα είναι οικισμός της Αρκαδίας και αποτελεί το ψηλότερο κατοικήσιμο χωριό της

Πελοποννήσου (1.365 μ). Βρίσκεται πλησίον του Αργυροκάστρου όπου παραθέριζαν οι Βιλαρδουίνοι. Ανήκει στο Δήμο Γορτυνίας της Δημοτικής Ενότητας Βυτίνας και έχει 256 κατοίκους (2001). Έχει χαρακτηριστεί παραδοσιακός οικισμός.

Το χωριό είναι χτισμένο στην κορυφή ενός μεγάλου πετάλου και απλώνεται αμφιθεατρικά σε απότομη βουνοπλαγιά. Δίνει έτσι μια θαυμάσια εικόνα που θυμίζει τα Λαγκάδια. Τα πετρόκτιστα σπίτια του, πολλά από τα οποία είναι καλά συντηρημένα, ακολουθούν τη γνωστή γορτυνιακή αρχιτεκτονική παράδοση και δίνουν μια θαυμάσια εικόνα με την αμφιθεατρική τους δόμηση. Το χωριό έχει πληγεί από τη μετανάστευση και διατηρεί μόλις 80 μόνιμους κατοίκους το χειμώνα. Το καλοκαίρι όμως γνωρίζει αρκετή κίνηση.

Ψηλά στο φρύδι του χωριού, o δρόμος προχωρά προς το δάσος, για να φθάσει στο Βαλτεσινίκο (7 χλμ.), μετά από μια θαυμάσια διαδρομή. Η περιοχή προσφέρει μαγευτική και πανοραμική θέα προς ολόκληρη σχεδόν την οροσειρά του Μαινάλου και τη Βυτίνα. Το χωριό έχει όμορφες εκκλησίες, πολλά πλατάνια, παλιά γραφικά καφενεία και ταβέρνες με καλό φαγητό. Μέσα στο χωριό υπάρχουν δύο παλιά πετρόχτιστα γεφύρια.

Αξιόλογες είναι οι εκκλησίες του χωριού. Η πιο ενδιαφέρουσα είναι η εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, στον κάτω μαχαλά, του 17ου αιώνος (1840). Η εκκλησία έχει θαυμάσιο ξυλόγλυπτο τέμπλο που θεωρείται από τα ωραιότερα της Ευρώπης και περίτεχνες επιχρυσωμένες εικόνες. Το τέμπλο είναι έργο του Ηπειρώτη μάστορα Χριστόδουλου και έχει διαστάσεις 10x4.70 μ. Παρουσιάζει ομοιότητες με το τέμπλο του Αγίου Νικολάου στο Γαλαξείδι και είναι προγενέστερο από αυτό. Έχει φιλοτεχνηθεί με την τεχνική του λεγόμενου "τρυπητού", αφήνοντας διαμπερή κενά ανάμεσα στα ξυλόγλυτα θέματα, τα οποία αναπαριστούν κυρίως σκηνές, ανάγλυφα διαμορφωμένες, από την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη. Υπάρχουν επίσης και αξιόλογες μορφές με έντονη επίδραση της όψιμης ενετικής τέχνης του 19ο αιώνα (Baroc). Πιο πάνω την εκκλησία είναι η επίσης αξιόλογη εκκλησία του Αγίου Δημητρίου. Δίπλα στον αμαξιτό επαρχιακό δρόμο και απέναντι από την πλατεία με το μεγάλο πλάτανο στο πάνω χωριό, είναι η εκκλησία του Προφήτη Ιωάννη του 18ου αιώνα, με αξιόλογο γλυπτό υπέρθυρο.

Τα Μαγούλιανα, είναι χτισμένα κοντά στη θέση "Αργυρόκαστρο" ή "Ανδρόκαστρο" ("Argirocastro vel Androcastro" όπως αναφέρεται σε βενετσιάνικο χρονικό). Στη θέση αυτή υπήρχε η αρκαδική πόλη Αργυρόκαστρο η οποία εξαφανίστηκε πριν από εκαντοντάδες χρόνια, ενώ ακόμα και σήμερα υπάρχουν εκεί υπολείματα του κάστρου. Στις 20 Αυγούστου 1927 το χωριό μετονομάστηκε σε Αργυρόκαστρο, αλλά σύντομα το όνομα αυτό εξέπεσε και καθιερώθηκε το όνομα που διατηρεί μέχρι και τις μέρες μας.

Το τοπωνύμιο Μαγούλιανα είναι μάλλον μοναδικό στην Ελλάδα. Υπάρχει μόνο μία αναφορά τοπωνυμίας "Μαγουλιάνης", σε ανέκδοτα έγγραφα, κοντά στο χωριό Βουνό της Τεγέας και το χωριό "Μαγούλα" στην ίδια περιοχή. Σύμφωνα με μια εκδοχή, το όνομα προέρχεται από τη σλάβικη λέξη "magila" που σημαίνει "λόφος", "ύψωμα". Πιθανότατα, ο οικισμός δημιουργήθηκε μέσα στα χρόνια της Τουρκοκρατίας (όπως αναφέρει ο ιστορικός Τάκης Κανδηλώρος) στην περιοχή που σήμερα βρίσκεται το χωριό και όπου τότε κατοικούσε μόνο ένας ποιμένας με το όνομα Ανδρώνης. Σ' αυτό βρήκαν καταφύγιο από τις επιδρομές των Λαλαίων Τούρκων, κάτοικοι από τα χωριά ’γιο Αθανάσιο, ’γιο Κωνσταντίνο (Λειβάδι), ’γιο Ιωάννη (Καμπέας), Πετροβούνι και Κατσίποδα.