Παντάνασσα Ρεθύμνου

Η Παντάνασσα είναι χωριό του νομού Ρεθύμνου. Ανήκει στο Δήμο Αμαρίου (πρώην Δ. Συβρίτου) και αποτελεί το μοναδικό οικισμό του ομώνυμου δημοτικού διαμερίσματος. Η Παντάνασσα έχει με βάση την απογραφή του 2001, 309 κατοίκους.

Το χωριό πήρε μέρος σε αρκετούς επαναστατικούς αγώνες. Από την Παντάνασσα καταγόταν ο οπλαρχηγός Εμμανουήλ Πορτάλιος, που πούλησε την μισή του περιουσία για τον απελευθερωτικό αγώνα κατά των Τούρκων, επίσης από την Παντάνασσα καταγωγή είχε ο Στυλιανός Ιερωνυμάκης (Καπετανοστελης), που σκότωσε τον υψηλόβαθμο Τούρκο με την ονομασία Τρικέφαλος σε μια περιοχή κοντά στο Αρκάδι.

Το σημαντικότερο είναι ότι η Παντάνασσα είχε πρωταγωνιστικό ρόλο στις επαναστάσεις κατά των Τούρκων και των Γερμανών, αλλά πάντα υπήρχε ιδιαίτερη μυστικότητα σε όλες τις προσπάθειες από τους κατοίκους του χωριού. Στην κρητική μουσική παράδοση είχε βγάλει το Γιώργο Μουζουράκη και το Στρατή Σπυριδάκη.

Στο χωριό υπάρχουν άτομα που γνωρίζουν παλαιούς χορούς της Κρήτης. Στη μουσική τους περιλαμβάνονται και τα ριζίτικα, κάτι που δε συναντάμε σε χωριά του Νομού Ανατολικής Ρεθύμνης. Συνορεύει με τα χωρία Βολεώνες και Πατσός του ίδιου δημου.

Αναφέρεται στην επαρχία Αμαρίου το 1577 από το Fr. Barozzi (fo27r) Pandanasso από τον Καστροφύλακα (Κ173) Andanasso με 273 κατ. το 1583 και από τα Βασιλικάτα (Μνημεία Κρητ. Ιστ. V, σελ. 129) Pandanasso, το 1630.

Φαίνεται ότι από τότε ακούονταν και οι δύο τύποι του τοπωνυμίου. Στην απογραφή του 1834 αναφέρεται Edanoso (Pashley, Travels In Crete, II, σ. 314) με 8 χριστιαν. και 7 τουρκ. οικογένειες. Το 1881 αναφέρεται Αντάνασσος στο δήμο Μέρωνα, με 211 Χριστιαν. κάτ. και το 1900 Αντάνασσος στον ίδιο δήμο με 169 κάτ. Το 1920 είναι έδρα ομώνυμης κοινότητας και αναφέρεται Παντάνασσα με 248 κάτ. το 1928 με 255, το 1940 με 281, το 1951 με 267, το 1961 με 243, και το 1971 με 173 κάτ. Το τοπωνύμιο Αντάνασσος είναι προϊστορικό (Βλ. Υπόμνημα Ετ. Κρητ. Ιστ. Μελετών, "Κρητικά Χρονικά" τομ. Ι', σελ. 399). Συνεπώς δεν είναι επώνυμο της Παναγίας, που υπάρχει εκκλησία στο χωριό με 101 θυροπαράθυρα (κατά το Εμ. Λαμπρινάκη , Γεωγραφία Κρήτης, σ. 111). Ίσως πρόκειται περί προϊστορικού οικισμού.