Όχθια Αρκαδίας

Το χωριό Όχθια είναι ένα από τα γραφικότερα χωριά της Γορτυνίας. Χτισμένο αμφιθεατρικά στους πρόποδες της οροσειράς «Κάπελη» που δεσπόζει των χωριών Όχθια – Λυσσαρέα – Αετοράχη, είναι ημιορεινό χωριό και έχει γεωγραφική έκταση 2.797 στρέμματα. Έχει υπέροχη θέα και πλούσια βλάστηση. Βρίσκεται σε υψόμετρο 450 μέτρων και καμαρώνει την όμορφη Φολόη και το φιδίσιο γλίστρημα των νερών των ποταμών Τουθόα (Λαγκαδινό ρέμα) και Λάδωνα, καθώς και του χειμάρρου Γκούρα.

Απέχει 21 χιλιόμετρα από τη Δημητσάνα, την έδρα του Δήμου Γορτυνίας. Ο κεντρικός δρόμος που συνδέει τα περισσότερα χωριά της Ανω Ηραίας διέρχεται περιμετρικά του χωριού και συνεχίζει κατηφορικά προς τον ποταμό Λάδωνα (γέφυρα Λάδωνα - Κοκλαμά). Ο επισκέπτης, μέσω των χωριών Αγιονέρι, Λιοδώρα και Κοκλαμά, συναντά σε απόσταση 7 χιλιομέτρων την κεντρική οδική αρτηρία της Αρχαίας Ολυμπίας – Πύργου.

Η κεντρική πλατεία του χωριού (που θεωρείται και το "μπαλκόνι" της Γορτυνίας) βρίσκεται στη θέση "σπηλιά", απ’ όπου μπορεί κανείς να θαυμάσει, τόσο την ημέρα όσο και την νύκτα τη μαγευτική θέα της περιοχής και να διακρίνει πανοραμικά 60 περίπου χωριά. Σε αυτή την πλατεία γίνονται και οι πολιτιστικές εκδηλώσεις του χωριού.

Τα Οχθια έχουν τέσσερις εκκλησίες:

• Του Αγίου Γεωργίου, που είναι και ο "πολιούχος άγιος" ∙ βρίσκεται εντός του χωριού και είναι πετρόκτιστος ναός , ο οποίος χρονολογείται από το 1853.
• Του Προφήτη Ηλία, που βρίσκεται στην ομώνυμη περιοχή του Αϊ – Λια, όπου είναι και το νεκροταφείο του χωριού∙ χρονολογείται από τα τέλη της δεκαετίας του 1800. Εκεί, κάθε χρόνο, γίνεται πανηγύρι από τον Σύλλογο Οχθιτών Αθήνας.

• Των Αγίων Αποστόλων, στη γραφική περιοχή του Κεφαλόβρυσου, πλησίον του χωριού Αγιονέρι, όπου κάθε χρόνο κάτω από τα βαθύσκια πλατάνια της ομώνυμης πηγής γίνεται από το 1969 πανηγύρι από τον Σύλλογο Οχθιτών Τρίπολης

• Της Παναγίας, που βρίσκεται στην περιοχή του «Κιόσι» και χρονολογείται από το 1976.

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ

τον οικισμό Όχθια και, συγκεκριμένα, στις τοποθεσίες «Παλιόκαστρο» και «Αγιολιάς» βρίσκονται οι καταγεγραμμένοι αρχαιολογικοί χώροι (Blouet, 1831-1838, Meyer, 1939:100-101, Jost, 1985:75, Salavoura, 2008:79).

Σε απόσταση 200 περίπου μέτρων από τα Οχθια υπάρχει και η περιοχή "Παλιόκαστρο", η οποία έχει χαρακτηριστεί ως αρχαιολογικός χώρος από την Αρχαιολογική Υπηρεσία της Σπάρτης. Στην περιοχή αυτή, εικάζεται ότι υπήρχε Φράγκικο κάστρο (1350- ) στο μέσο της νοητής ευθείας που συνδέει τα άλλα δύο κάστρα της "μονοβύζας" και το "παλαιόκαστρο". Η τοποθεσία Παλιόκαστρο βρίσκεται στα βορειοδυτικά του οικισμού των Οχθίων και, μάλιστα, στο υψηλότερο σημείο αυτού. Είναι μια αμφιθεατρική τοποθεσία με απεριόριστη θέα προς την περιοχή του κάμπου της Ηραίας και του ποταμού Τουθόα. Η Expédition scientifique de Morée στην επιστημονική αναφορά της (Blouet, 1831-1838) κάνει μνεία για τα αρχαία ερείπια αυτής της τοποθεσίας. Επίσης, βιβλιογραφικές αναφορές για το Παλιόκαστρο των Οχθίων υπάρχουν από την Jost, (1985:75) και τον Meyer (1939:100-101). Ωστόσο, σήμερα, στην περιοχή δεν εντοπίζονται αρχαιολογικά κατάλοιπα, δεδομένου ότι η απότομη κλίση του εδάφους, αλλά και η γεωργική εκμετάλλευση που διαχρονικά γινόταν γύρω από την τοποθεσία αυτή έχουν εξαφανίσει κάθε ίχνος. Πάντως, η τοποθεσία οδηγεί σε ύπαρξη αρχαίου κάστρου που χρονικά δεν έχει προσδιοριστεί.

Επίσης, το ύψωμα του Αϊ – Λιά έχει χαρακτηριστεί ως αρχαιολογικός χώρος. Η τοποθεσία του Αγιολιά βρίσκεται σε ένα μικρό λοφίσκο στα δυτικά του οικισμού Οχθίων και στο χαμηλότερο σημείο αυτού, με απεριόριστη θέα προς την περιοχή της Ηραίας. Στην κορυφή του λοφίσκου βρίσκεται το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία, χωρίς να είναι γνωστή η ίδρυσή του. Επίσης, αναφορά κάνουν η Salavoura, (2008:79) και η Jost, (1985:75), καθώς και ο Meyer (1939:100-101), ο οποίος, εκτός από το αρχαίο νεκροταφείο που εντόπισε, αναφέρει ότι στον λόφο του Αγιολιά υπάρχουν ταπεινά κατάλοιπα (ίχνη οχύρωσης) ενός αρχαίου κάστρου, το οποίο θεώρησε ως φυλάκιο / οχύρωμα των Ηραιέων προς την Τουθόα. Επίσης, κατέγραψε την ύπαρξη ενός πιθανώς μυκηναϊκού οστράκου, μαζί με κεραμική των αρχαϊκών και κλασικών χρόνων. Στη γύρω περιοχή έχουν, κατά καιρούς, βρεθεί πλήθος μικροαντικειμένων (π.χ. πήλινες στάμνες, πιθάρια, κανάτια) που επιβεβαιώνουν τη συγκεκριμένη αναφορά.

ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΧΩΡΙΟΥ

Η αρχική ονομασία του χωριού Όχθια ήταν Καρακασάνι ή Καραχασάνι. Σχετικά με την προέλευση αυτής της λέξης υπάρχουν δύο απόψεις. Σύμφωνα με την πρώτη άποψη, ήταν Τουρκοαλβανικό τοπωνύμιο και δημιούργημα της εποχής μεταξύ 1400 και 1715. Σύμφωνα με τη δεύτερη άποψη, ήταν όνομα Τούρκου Αγά. Η άποψη αυτή ενισχύεται και από την ετοιμολογία της λέξης (Καρά = μαύρος, Χασάν = Τούρκικο όνομα).

Η ιστορία του είναι ανεξακρίβωτη με επίσημα γραπτά στοιχεία. Κατά μια άποψη, τοποθετείται γύρω στο έτος 1440, όταν στους χρόνους του Εμμανουήλ Κομνηνού ήλθαν και εγκαταστάθηκαν «σε κάθε έξοχη τοποθεσία, σε κάθε γραφική και υγιεινή γωνιά της Λιοδωρίσιας γης οι Αλβανοί» (Απομνημ. Πλαπούτα σελ. 45). Όμως, υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις (παλιόκαστρο, τοπωνύμια, μικροευρύματα) ότι υπήρχαν κάτοικοι από την εποχή των Ενετών και Φράγκων.

Μοναδική, ίσως, ιστορική πηγή για την ύπαρξη του χωριού Όχθια (Καραχασάνι) είναι η χορογραφική περιγραφή του Ιταλού περιηγητή PACIFICO για την Πελοπόννησο στο βιβλίο του με τίτλο «DESCRIZZIONE COROGRAFICA DEL PELOPONNESO», έτος 1700, σελ. 97, όπου ανάμεσα στις κώμες και τα χωριά ττης Γορτυνίας αναφέρεται και το χωριό «CARAUAFANI», δηλ. Καραχασάνι που ήταν η παλιά του ονομασία. Σχετικά αναφέρονται τα ακόλουθα χωριά της ευρύτερης περιοχής, όπως … VRET BUGA, COGLIANI, ROCOUANI, MAURTADHES, FUFEARI, CIFPOLI, CALADICHA, CARAUAFANI, BEZZI, LOTH, PIRRI, CHUCHA.