Άνω Παρακάλαμος Πωγωνίου Ιωαννίνων

Ο Άνω Παρακάλαμος (Τοπική Κοινότητα Παρακαλάμου - Δημοτική Ενότητα ΆΝΩ ΚΑΛΑΜΑ), ανήκει στον δήμο ΠΩΓΩΝΙΟΥ της Περιφερειακής Ενότητας ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ που βρίσκεται στην Περιφέρεια Ηπείρου, σύμφωνα με τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας όπως διαμορφώθηκε με το πρόγραμμα "Καλλικράτης". Η επίσημη ονομασία είναι "ο Άνω Παρακάλαμος". Έδρα του δήμου είναι το Καλπάκι και ανήκει στο γεωγραφικό διαμέρισμα Ηπείρου.

Κατά τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας με το σχέδιο "Καποδίστριας", μέχρι το 2010, ο Άνω Παρακάλαμος ανήκε στο Τοπικό Διαμέρισμα Παρακαλάμου, του πρώην Δήμου ΑΝΩ ΚΑΛΑΜΑ του Νομού ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ.

Ο Άνω Παρακάλαμος έχει υψόμετρο 543 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας, σε γεωγραφικό πλάτος 39,8326505637 και γεωγραφικό μήκος 20,5444642499. Οδηγίες για το πώς θα φτάσετε στον Άνω Παρακάλαμο θα βρείτε εδώ.

Ο Άνω Παρακάλαμος που, μαζί με την Παηδονιά, αποτελούσαν ενιαίο οικισμό, από τις αρχές του 11ου αιώνα, μέχρι και το 1927, ονομάζονταν μεγάλη Πογδόριανη. Το όνομα αυτό αποτελείται από τρία βασικά μέρη : pod=υπό, από κάτω + gora=όρος, βουνό + jani=άνθρωποι. Συνεπώς, Πογδόριανη σήμαινε «οικισμός κάτω από το βουνό». Τους λόγους της ονομασίας αυτής θα τους εξηγήσω παρακάτω. Από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας, η περιοχή γνώριζε τεράστια άνθηση, κυρίως λόγω της κτηνοτροφίας και της εμπορίας των τοπικών γεωργικών προϊόντων. Μάλιστα, η συμβολή της περιοχής στην οικονομική ανάπτυξη της ευρύτερης περιφέρειας, ήταν τόσο μεγάλη, που η περιοχή απολάμβανε ξεχωριστά προνόμια από τον Πασά, κυριότερο από τα οποία ήταν η μειωμένη (σχεδόν μηδαμινή) έκτακτη φορολογία της παραγωγής. Έτσι, σε αντίθεση με άλλες περιοχές, οι συγκυρίες ήταν ευνοϊκότατες για την ανάπτυξη της.

Κατά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, η περιοχή ήταν το κέντρο του ενδιαφέροντος όλης της Ελλάδος, καθώς από εκεί, ξεκίνησαν την εισβολή στη χώρα μας οι Ιταλοί και μετέπειτα οι Γερμανοί. Πολλές ζωές χάθηκαν στην κοιλάδα του Καλαμά, στο «Λόγγο», όπως είναι περισσότερο γνωστό στους ντόπιους και πάρα πολλοί συντοπίτες αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και την περιοχή, συντελώντας στη μείωση του πληθυσμού. Τέλος, σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση του εχθρού και κατά συνέπεια και στην ολική του εξόντωση, έπαιξαν και τα ψηλά βουνά της περιοχής, που δρούσαν σαν ορμητήρια του ελληνικού στρατού, αλλά και σαν φυσικές «ασπίδες» κατά του πυροβολικού των κατακτητών. Τρανό παράδειγμα, αποτελεί το Σώσινο, όπου εκεί, σταματούσαν οι περισσότερες προσπάθειες για βομβαρδισμό της μεγάλης Πογδοριανης.

Το χωριό Άνω Παρακάλαμος, βρίσκεται 50 περίπου χιλιόμετρα Βορειοδυτικά των Ιωαννίνων. Ανήκει στο Δήμο Άνω Καλαμά, με έδρα το χωριό Παρακάλαμος. Ο Δήμος, σύμφωνα με την πιο πρόσφατη απογραφή, αριθμεί 3450 περίπου κατοίκους. Διατρέχοντας σε ιστορικά στοιχεία, προκαλεί εντύπωση το γεγονός της ραγδαίας μείωσης του πληθυσμού από το 1930 και μετά. Χαρακτηριστικό στοιχείο είναι ότι ο συνολικός πληθυσμός των χωριών που βρίσκονται στην κοιλάδα του Καλαμά το 1940, ήταν 12614 κάτοικοι!

Ιστορική αναδρομή

Κατά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, η περιοχή ήταν το κέντρο του ενδιαφέροντος όλης της Ελλάδος, καθώς από εκεί, ξεκίνησαν την εισβολή στη χώρα μας οι Ιταλοί και μετέπειτα οι Γερμανοί. Πολλές ζωές χάθηκαν στην κοιλάδα του Καλαμά, στο «Λόγγο», όπως είναι περισσότερο γνωστό στους ντόπιους και πάρα πολλοί συντοπίτες αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και την περιοχή, συντελώντας στη μείωση του πληθυσμού. Τέλος, σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση του εχθρού και κατά συνέπεια και στην ολική του εξόντωση, έπαιξαν και τα ψηλά βουνά της περιοχής, που δρούσαν σαν ορμητήρια του ελληνικού στρατού, αλλά και σαν φυσικές «ασπίδες» κατά του πυροβολικού των κατακτητών. Τρανό παράδειγμα, αποτελεί το Σώσινο, όπου εκεί, σταματούσαν οι περισσότερες προσπάθειες για βομβαρδισμό της μεγάλης Πογδοριανης.

Φυσικό περιβάλλον

Το χωριό, βρίσκεται ανάμεσα σε 3 ορεινούς όγκους. Αυτοί είναι :

Το Σώσινο, το οποίο έχει υψόμετρο περίπου 735 μέτρα και βρίσκεται ανατολικά του χωριού. Στην κορυφή του βουνού αυτού, στέκει όρθιο, παρά το πέρασμα των χρόνων, το καθολικό τμήμα της μονής Σωσίνου, και ένα μικρό μέρος του τοίχους προστασίας. Το μοναστήρι χτίστηκε το 1958 και τα τελευταία χρόνια έγινε μια προσπάθεια αναπαλαίωσης αλλά και ολοκληρώθηκε και η κατασκευή ενός νέου ξενώνα. Η Ψηλοτερα, όπου βρίσκεται πάνω από την Παηδονιά, και φτάνει τα 750 μέτρα υψόμετρο και τέλος, το Μπουρλόγκο(σλαβική λέξη), ένα κατάφυτο βουνό με υψόμετρο 700 περίπου μέτρων, στις πρόποδες του οποίου είναι χτισμένο το μεγαλύτερο τμήμα του χωριού.

Χλωρίδα και Πανίδα

Η χλωρίδα της περιοχής είναι χαρακτηρίζεται από τεράστια ποικιλία. Πηγαίνοντας από τον Παρακάλαμο, προς τον Άνω Παρακάλαμο, συναντά κάνεις καστανιές, φτέρες, κέδρα, πουρνάρια, βελανιδιές, καρυδιές αλλά και αμυγδαλιές, συκιές και μεμονωμένα ελαιόδεντρα. Επιπλέον, η περιοχή είναι γνωστή για το αυθεντικό ορεινό, άγριο τσάι.

Τέλος, όσων αφορά στην πανίδα της περιοχής, αυτή περιλαμβάνει πολλά ενδημικά είδη, εκ των οποίων τα πιο χαρακτηριστικά είναι το αγριογούρουνο, ο λαγός, η αλεπού, το κουνάβι. Σε αυτά προστίθενται ο άγριος φασιανός, η πέρδικα. Επιπλέον, η περιοχή μας, είναι σταθμός στο μεγάλο ταξίδι των αποδημητικών και κάθε χρόνο, τα χωράφια και οι πλαγιές γεμίζουν από κυνηγούς. Έτσι, το χειμώνα μπορείς να βρεις τσίχλες, κοτσύφια, μπεκάτσες και φασσες. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι έρχονται ακόμη και κυνηγοί από άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως την Ιταλία και τα Σκόπια.

Αξιοθέατα

Ερχόμενοι στον Άνω Παρακάλαμο, αξίζει να επισκεφτείτε τη μονή Σωσινου. Είναι μια ευκαιρία, όχι μόνο να νιώσετε αυτή την κατάνυξη που προσφέρει ο ιερός αυτός τόπος, αλλά και να θαυμάσετε τη θέα, καθώς, μπορείς να δεις όλη την κοιλάδα του Καλαμά, τη Γκαμηλα, αλλά ακόμη και αλβανικά βουνά. Επιπρόσθετα, μπορείτε να επισκεφτείτε και τον Πύργο του Μελά, στην Παηδονιά, καθώς και τον Άγιο Αθανάσιο, όπου, στα χρόνια της τουρκοκρατίας, ήταν το «κρυφό σχολειό» της περιοχής. Τέλος, για τους λάτρεις της πεζοπορίας, υπάρχει και μια διαθέσιμη διαδρομή, που συνδέει την Παηδονιά με τους Κουκλιούς.

Όπως τα περισσότερα μικρά χωριά, έτσι και ο Άνω Παρακάλαμος έχει αρχίσει να ερημώνει. Οι λιγοστοί μόνιμοι κάτοικοι που έχουν απομείνει (υπολογίζονται περίπου στους 30!!), ασχολούνται κυρίως με την εκμετάλλευση της γης και με την κτηνοτροφία. Παρόλα αυτά, το χωριό, κυρίως το καλοκαίρι, αποκτά άλλη όψη και "θυμίζει" κάτι από την παλιά του ζωντάνια. Τα «σάδια» γεμίζουν από παιδιά και «σπάει» αυτή η μονοτονία που επικρατεί τον υπόλοιπο καιρό. Έστω κι έτσι, αξίζει μια προσπάθεια ώστε το χωριό να μην ξεχαστεί και να απολαμβάνουμε πάντα τις ομορφιές.

Ιερά Μονή Σωσσίνου στον Άνω Παρακάλαμο Πωγωνίου

Σε μια στρατηγική θέση που ελέγχει όλα τα περάσματα, λίγο πριν την είσοδο του Άνω Παρακαλάμου, βρίσκεται ο Ιερός Λόφος Σώσινο καθώς και η Μονή Σωσίνου (1598), που είναι αφιερωμένη στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, κρυμμένη μέσα σε πυκνή βλάστηση. Η θέα προς την κοιλάδα του Καλαμά και τις διαδοχικές οροσειρές στο βάθος είναι υποβλητική. Στα χρόνια του δεσποτάτου της Ηπείρου, πολύ πιθανό στα ερείπια αρχαίου θεάτρου, χτίστηκε το μοναστήρι του Σώσινου από κάποιον που το όνομα του ήταν Σώσινος. Ο Ηγεμόνας της Βλαχιάς Νιάγος Βοεβόδας λίγο αργότερα, τον 16ο αιώνα καθιέρωσε τακτική επιχορήγηση για το Σώσινο. Έπειτα το μοναστήρι καταστράφηκε.

Το 1598 πάνω στα χαλάσματα, ο άρχοντας Ιωάννης Σιμωτάς έχτισε νέο μοναστήρι και το πλούτισε με κάθε είδους έπιπλα, σκεύη και βιβλία, καθώς και με κοπάδια, καταστήματα, και πολλά κτήματα. Για να είναι ανεξάρτητο το μοναστήρι του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου «το Σώσινο», ο Σιμωτάς το ανέδειξε «Πατριαρχικό Σταυροπήγιο», όταν κτιζόταν ένα τέτοιο μοναστήρι, στελνόταν από το πατριαρχείο σταυρός, τον οποίον «έμπηγαν» στα θεμέλια.

Η ανεξαρτησία της μονής σφραγίσθηκε με το πρώτο «Σιγίλιο», το επίσημο πατριαρχικό και συνοδευτικό έγγραφο, γραμμένο σε περγαμηνή υπογεγραμμένο από τον Πατριάρχη και τα μέλη της Ιεράς Συνόδου του Πατριαρχείου, σφραγισμένο με μολύβδινη «βούλα», που κατά την τουρκοκρατία είχε ισχύ διατάγματος. Κατάφερε δε ο Άρχοντας, το πρώτο «Σιγίλιο» του μοναστηριού να το προσυπογράψει ο τότε Επίσκοπος Βελλάς Μαννασής, ώστε να μην μπορεί να αμφισβητεί κανείς την αυτονομία του. Ο ηγούμενος του μοναστηριού διοικούσε και εξουσίαζε τη χώρα Πογδόριανη που ονομάζονταν Εξαρχία Πογδόριανης ή Εξαρχία Σωσίνου, η οποία βρίσκεται μέσα στα όρια του μοναστηριού.

Χτισμένο ψηλά στον Βασιλικό του θρόνο το Σώσινο συνεχίζει ως σήμερα να αγκαλιάζει τις ψυχές των πιστών του. Αιώνες τώρα οι Πογδοριανίτες γιορτάζουν το μοναστήρι με πλήθος εκδηλώσεων τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, όπως έμαθαν από τους γονείς και τους παππούδες τους. Αιώνες τώρα τραγουδούν με το Δώριο τρόπο των αρχαίων Ελλήνων και των επιρροών της Βυζαντινής Μουσικής, το πολυφωνικό τραγούδι.

Το πανηγύρι του χωριού

Σάββατο 8 Μαίου και το χωριό, όπως κάθε χρόνο, γιορτάζει τη μνήμη του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου. Έτσι, μετά το τέλος της πανηγυρικής λειτουργίας στην εκκλησία μας, τα σάδια γεμίζουν απο επισκέπτες, που διάλεξαν αυτήν την ημέρα να την περάσουν στο χωριό μας.....Ο μάγειρας είχε ετοιμάσει αυτό που ξέρει καλά να μαγειρεύει τόσα χρόνια τώρα, το παραδοσιακό γιαχνί και το κοφτό, σήμα κατατεθέν του πανηγυριού στον Άνω Παρακάλαμο και όχι μόνο. Το τραπέζι είχε στηθεί, όπως πάντα, στο υπόστεγο. Τα μέλη της τοπικής κοινότητας για άλλη μια φορά, τα είχαν ετοιμάσει όλα με πολύ κόπο και ευλάβεια....

Πηγή