Μουρνέ Ρεθύμνου

Το χωριό Μουρνέ βρίσκεται στην περιφέρεια Κρήτης στο νομό του Ρεθύμνου, στο δήμο Λάμπης (σημερινός δήμος Άγιος Βασίλειος, μετά από συνένωσή του με το δήμο Φοίνικα σύμφωνα με τον Καλλικράτη). Βρίσκεται στους πρόποδες του βουνού Κέδρος με θέα και στον Ψηλορείτη και στην οροσειρά του βουνού Λευκά Όρη. Απέχει 3 χλμ από την ορεινή πόλη Σπήλι.

Ιστορικά στοιχεία για την ίδρυση του χωριού δεν είναι γνωστά. Πρώτη μαρτυρία για την ύπαρξη του απαντούμε στην απογραφή των οικισμών της Κρήτης του 1577 Ενετού Barozzi. Επίσης αναφέρεται στις απογραφές του 1583 του Castrofilaca και του 1630 του Basificata. Στις ίδιες απογραφές περιλαμβάνονται και οι οικισμοί Χαντάκι, Μαυρίκη, Λαγκά, Λάκκος, Ντιπλοχώρι, και Επίζυγος.

Οι οικισμοί αυτοί άκμαζαν κατά την Ενετοκρατία όπως δείχνουν οι τοιχογραφίες στις εκκλησίες των οικισμών και των γύρων περιοχών στα Δεντρικά (Χαντάκι) η Παναγία που έχει τοιχογραφίες σε δύο στρώματα, στο Λαγκά ο Άη Γιώργης στα Ποτιστήρια, στο Ντιπλοχώρι ο Άη Γιάννης (καμένος) και η Παναγία με κτητορική επιγραφή. Στο Λάκκο ο Άη Βλάσσης και ο Άη Αστράτηγος (Αρχάγγελος Μιχαήλ) και στην Επίζυγο η Αγία Παρασκευή και Η Αγία Μαρίνα με κτητορική επιγραφή. Υπάρχουν ακόμη ο Άη Γιώργης στο Μαλαθρέ με τοιχογραφίες σε τρία στρώματα και η κατεστραμμένη εκκλησία του Αφέντη Χριστού στην κορυφή του Ντιπλοχωριανού Αοριού με ίχνη τοιχογραφιών στους τοίχους των θεμελίων της μια και οι υπόλοιποι τοίχοι είναι γκρεμισμένοι από πολλά χρόνια

Οι οικισμοί Μουρνέ, Χαντάκι, Μαυρίκη, Ντιπλοχώρι, Λάκκος και Επίζυγος, δεν κατοικούντο μόνο κατά την τελευταία εβδομηκονταετία της Ενετοκρατίας αλλά και στην περίοδο της Τουρκοκρατίας όπως προκύπτει από τούρκικά έγγραφα της εποχής εκείνης. Η Μουρνέ και ο Λάκκος ειδικότερα αναφέρονται σε τουρκικά έγγραφα του 1658, ο Λάκκος και το Ντιπλοχώρι σε τουρκικό έγγραφο του 1659. μετά την επανάσταση του 1821, κατά την απογραφή που διενήργησε η Αιγυπτιακή Διοίκηση Κρήτης το 1831 κατοικούντο τα χωρία Μουρνέ, Λάκκος και Ντιπλοχώρι. Και τα τρία αυτά χωρία κατοικούντο κατά την απογραφή του 1821.

Επομένως τα χωρία Χαντάκι, Μαυρίκη, Λαγκά και Επίζυγος ερημώθηκαν η καταστράφηκαν είτε στη διάρκεια του Βενετό-Τουρκικό πολέμου για την κατάληψη της Κρήτης είτε κατά τις πρώτες δεκαετίες της Τουρκοκρατίας. Η Μουρνέ παρέμεινε σε όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας αμιγές Ελληνοχριστιανικό χωριό. Οι κάτοικοι της έλαβαν μέρος στις επαναστάσεις κατά των Τούρκων για την Λευτεριά του νησιού. Μουρνιανοί πήραν επίσης μέρος στους αγώνες του έθνους για την απελευθέρωση της Μακεδονίας (Μακεδονομάχοι), στους Βαλκανικούς πολέμους 1912-1913, στη Μικρασιατική εκστρατεία στον ελληνοϊταλικό πόλεμο στην Αλβανία και πολλοί ήταν οργανωμένοι και έδρασαν στην αντίσταση κατά των Γερμανών.

Η μείωση του πληθυσμού της Μουρνέ κατά τις τελευταίες δεκαετίες οφείλετε στη μετανάστευση προς τα αστικά κέντρα της χώρας με κυριότερη κατεύθυνση προς την περιοχή της Αθήνα και τον Πειραιά όπου είναι εγκατεστημένοι περίπου χίλιοι Μουρνιανοί που έχουν συγκροτήσει Σύλλογο Μουρνιανών «Η ΜΟΥΡΝΕ».

Οι σχετικοί περισσότεροι είναι εγκατεστημένοι στην περιοχή της Κοκκινιάς (Νίκαιας) του Πειραιά όπου στην συνοικία Άσπρα Χώματα υπάρχει γειτονιά με την ονομασία "Μουρνιανός". Εκεί εχει την έδρα του ο Σύλλογος των Μουρνιανών. Η Μουρνέ εκτός από έδρα κοινότητας αποτελούσε και την έδρα Δημοτικού Σχολείου, Πρακτορείο ΟΤΕ και εκπολιτιστικού συλλόγου, ενώ συνεχίζει να αποτελεί έδρα ενορίας και Γεωργικού Συνεταιρισμού. Η κοινότητα της Μουρνές ιδρύθηκε με το προεδρικό Διάταγμα 26/1/1925. Την κοινότητα απάρτισαν αρχικά οι συνοικισμοί Μουρνέ, Λάκκος και Ντιπλοχώρι (επίσημη ονομασία Διπλοχώρι). Προηγουμένως από το 1914, η Μουρνέ αποτελούσε έδρα αγροτικού Δήμου (=κοινότητα) και ακόμη παλαιότερα ανήκε στο Δήμο Λάμπης. Πρόεδρος της κοινότητας ( συμπεριλαμβανομένων και των Δημάρχων) της περιόδου (1914-1924) διατέλεσαν 19 Μουρνιανοί. Οι 17 από τους 19 ήταν αγρότες με μόρφωση στοιχειώδους εκπαίδευσης.