Φυτεία (Φυτιά) Ημαθίας

Η Φυτεία ή Φυτιά Ημαθίας είναι ορεινός οικισμός (υψόμετρο 540μ.) στις πλαγιές του Βερμίου. Βρίσκεται 13 χλμ. από την πόλη της Βέροιας και 15 χλμ. από την πόλη της Νάουσας, 5 χλμ. από το Δημοτικό διαμέρισμα Τριλόφου, 5 χλμ. από το Κωστοχώρι και 5χλμ. από το Αρκοχώρι. Επίσης βρίσκεται 10 χλμ. από το χιονοδρομικό κέντρο του Σελίου, με το οποίο συνδέεται με χωματόδρομο είτε μέσω Μαρούσιας είτε μέσω Κωστοχωρίου.

Υπάρχουν δύο εκκλησίες, ο Άγιος Νικόλαος και ο Άγιος Αθανάσιος που θεωρείται προστάτης του χωριού. Ακόμη υπάρχουν τέσσερα παρεκκλήσια γύρω από το χωριό, η Αγία Παρασκευή στο Κλαδάκι, οι Άγιοι Θεόδωροι, ο Άγιος Μόδεστος και ο Άγιος Πρόδρομος στο δρόμο για το Κωστοχώρι. Επίσης πολύ κοντά στο χωριό, στην περιοχή της Μαρούσιας, βρίσκεται ο μεταβυζαντινός Ναός του Αγίου Νικολάου Μαρούσιας, που χτίστηκε στις αρχές του 18ου αιώνα. Σε απόσταση 7 χλμ. από τη Φυτιά στο παλιό δρόμο Φυτιά - Βέροια βρίσκεται η Ιερά Μονή Παναγίας Δοβρά (Καλή Παναγιά).

Παλαιότερα το χωριό αριθμούσε πολύ μεγαλύτερο πληθυσμό, αλλά η έλλειψη εργασίας κυρίως ανάγκασε τους κατοίκους να κατέβουν προς τις μεγάλες πόλεις και κυρίως στη Βέροια, ενώ οι μόνιμοι κάτοικοι που απέμειναν (περίπου 200) δραστηριοποιούνται κυρίως σε αγροτικές και κτηνοτροφικές εργασίες. Κάθε καλοκαίρι όμως στο χωριό έρχονται εκατοντάδες επισκέπτες, οι οποίοι είτε έχουν κτίσει εξοχικά στο χωριό είτε έρχονται σε συγγενείς τους.

Τρεις είναι οι πιο σημαντικές εκδηλώσεις που πραγματοποιούνται κάθε χρόνο στο χωριό:

• το κουρμπάνι στις 18 Ιανουαρίου προς τιμήν του Αγίου Αθανασίου
• πολιτιστικές εκδηλώσεις με χορευτικά συγκροτήματα στις 23 Αυγούστου (Εννιαήμερα της Θεοτόκου)
• το κάψιμο των κέδρων (κέδαρα) στις 23 Δεκεμβρίου (προπαραμονή Χριστουγέννων) στις 12 το βράδυ με συμμετοχή πολλών επισκεπτών από όλη την Κεντρική Μακεδονία.

Ιστορικά Στοιχεία

Η περιοχή της Φυτιάς σύμφωνα με ενδείξεις κατοικείται από την αρχαιότητα. Το χωριό ονομαζόταν Τσόρνοβο ή Τσέρνοβο που σημαίνει μαύρο κρασί (tserno vino) λόγω του σκούρου κόκκινου κρασιού που παρήγαγαν οι αμπελώνες του. (Άλλωστε οι Φυτιώτες μέχρι και σήμερα θεωρούνται από τους καλύτερους αμπελουργούς και παρασκευαστές κρασιού της περιοχής). Μετονομάστηκε το 1926 σε Φυτεία και τα νεώτερα χρόνια σε Φυτιά.

Όλες οι μαρτυρίες συγκλίνουν στο γεγονός ότι οι κάτοικοι της Φυτιάς έχουν ελληνική καταγωγή και ανέκαθεν μιλούσαν την ελληνική γλώσσα. Εξάλλου το λεξιλόγιο των κατοίκων ακόμα και των γηραιότερων είναι αμιγώς ελληνικό με ελάχιστα κατάλοιπα άλλων γλωσσών. Ενδεικτικά είναι εξάλλου τα λεγόμενα τα "Δίστιχα της Φυτειάς" όπως διασώθηκαν από τον αείμνηστο π. Αθανάσιο Αν. Μαρμαρά και χρονολογούνται από τα τέλη του 19ου αιώνα.

Κατά την επανάσταση του 1821 οι κάτοικοι της Φυτείας αγωνίστηκαν κατά των Οθωμανών. Σπουδαίος αγωνιστής της επανάστασης του 1821 ήταν ο Ιωάννης Αθανασίου. Το 1822 έγινε και η πρώτη καταστροφή του χωριού.

Από τη Φυτιά θεωρείται ότι κατάγεται ο Άγιος Τιμόθεος ο Οσιομάρτυς εκ Βεροίας ο οποίος γεννήθηκε περίπου το 1762, έγινε μοναχός στο Άγιο Όρος και με την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 μαρτύρησε μαζί με άλλους μοναχούς στο Λευκό Πύργο (που χρησιμοποιούνταν τότε ως φυλακή), το 1822 ύστερα από βασανιστήρια των Οθωμανών.

Στον Μακεδονικό Αγώνα 1904-1908 πήραν μέρος αρκετοί Φυτιώτες, οι οποίοι αναγνωρίστηκαν επίσημα ως Μακεδονομάχοι από το ελληνικό κράτος το 1963 και αρκετοί έπεσαν νεκροί στις μάχες.

Στη Φυτιά γεννήθηκε και μεγάλωσε η αγωνίστρια της ΕΠΟΝ και εξέχον στέλεχος του ΚΚΕ συγγραφέας Όλγα Μάστορα - Ψαρογιάννη.

Ο Ναός του Αγίου Αθανασίου (και συγκεκριμένα ένα τμήμα που διασώθηκε από τον παλιό ναό) κηρύχθηκε το 1969 ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο από το ελληνικό κράτος. Στους τοίχους του υπάρχουν τοιχογραφίες αγίων, με πιο εντυπωσιακή αυτή του αγίου Νέστορα. Κατά την παράδοση, από το μάτι του αγίου φαίνεται να τρέχει αίμα από τότε που μουσουλμάνοι προσπάθησαν να το βγάλουν αλλά, σκαλίζοντας την τοιχογραφία, ανάβλυσε αίμα τρέποντάς τους σε φυγή.