Νεράιδα Τρικάλων

Το χωριό Νεράιδα Τρικάλων βρίσκεται στα όρια των Νομών Άρτας Τρικάλων και είναι χτισμένο σε μια πλαγιά, προέκτασης των Τζουμέρκων προς τα ανατολικά. Βρίσκεται σε υψόμετρο 1.100 μ. με θέα προς τον Ασπροπόταμο (Αχελώο). Ο τόπος αυτός κατοικήθηκε πολλά χρόνια πριν στο βάθος των αιώνων, όπως αποδεικνύεται από πολλά στοιχεία. Με το παλιό του όνομα «Γρεβενοσέλιον» αναφέρεται σ' ένα Χρυσόβουλο του Αυτοκράτορα του Βυζαντίου Ανδρόνικου Παλαιολόγου το 1336 μ.Χ., με το οποίο καθόριζε στον επίσκοπο Σταγών (Καλαμπάκας) τα όρια της Μητρόπολής του.

Κατά το έτος 1779 πέρασε και κήρυξε τους Γρεβενοσελίτες ο Κοσμάς ο Αιτωλός στην κοντινή πηγή «Γλαβάς», όπου βρίσκεται σήμερα το ομώνυμο μνημείο.

Από την κοντινή κορυφή του Κριάκουρα (2.130 μ.) βλέπει κανείς να απλώνονται στο βάθος η λίμνη των Ιωαννίνων και η πόλη της Άρτας. Στον Κριάκουρα υπάρχει ενδιαφέρον σπήλαιο που κρατάει το χιόνι ακόμη και το καλοκαίρι. Εντυπωσιακό είναι το τοπίο στο οροπέδιο Λάκκες (1.600 μ.). Σε μεγάλο υψόμετρο βρίσκονται και οι εξαιρετικής ωραιότητας πηγές της Νεράιδας (1500 μ.) και του Χαλικίου (1.800 μ.).

Ο Αχελώος, ο Γρεβενίτης και ο Γκούρας (Θεοδωριανίτης) είναι τα τρία ποτάμια που διασχίζοντας την περιοχή διασταυρώνονται και σχηματίζουν ανάμεσά τους μια νησίδα, που εξαιτίας της θέσης της ονομάζεται Μεσονήσι. Τις όχθες του Γρεβενίτη γεφυρώνει ωραίο πέτρινο γεφύρι των αρχών του 19ου αιώνα.

Η ιστορία του χωριού είναι στενά δεμένη με το ιστορικό Μοναστήρι της Αγίας Κυριακής. Το Μοναστήρι αυτό, που και σήμερα ανήκει στη Νεράιδα, είναι το Θρησκευτικό κέντρο της περιοχής και πρέπει να υπήρχε πριν από την άλωση της Πόλης το 1453 μ.Χ., όπως προκύπτει από τα ευρήματα και την παράδοση. Σώθηκαν τμήματα του παλαιού υδραγωγείου με πήλινες σωληνώσεις, που χρονολογούνται από το 1500 μ.Χ.. Κατά την παράδοση είχε πολλούς μοναχούς και κοπάδια από γίδες. Καθόλη τη διάρκεια του χρόνου, επισκέπτονται το μοναστήρι πολλοί πιστοί από πολλά μέρη της χώρας, με αποκορύφωμα το βράδυ της 6ης προς την 7η Ιουλίου, γιορτή της Αγίας Κυριακής, όταν χιλιάδες άνθρωποι συρρέουν στο μοναστήρι, για να προσκυνήσουν και να ζητήσουν τη χάρη της Αγίας.

Ευρήματα δείχνουν ότι το χωριό με το παλιό όνομα Γρεβενοσέλι, χτίστηκε απέναντι από το Μοναστήρι, στη θέση παλαιοκλήσι, όπου υπήρχε ναός αφιερωμένος στην Αγία Τριάδα. Η ανάγκη για περισσότερη καλλιεργήσιμη γη ανάγκασε τους πρώτους κατοίκους, στα χρόνια που ακολούθησαν, να εκχερσώσουν την δασώδη περιοχή, οπότε ο οικισμός μεταφέρθηκε βορειότερα στη θέση Καλύβια. Εκεί υπάρχει ο ναός της Αγίας Παρασκευής. Αργότερα μεταφέρθηκε ο οικισμός στη σημερινή τοποθεσία.

Προς τα τέλη του 19ου αιώνα και μέχρι περίπου τα μέσα του εικοστού, το χωριό παρουσίασε μεγαλύτερη άνθηση και ακμή (αύξηση πληθυσμού, καλλιέργεια της γης και ανάπτυξη της κτηνοτροφίας και δημιουργία λαϊκού πολιτισμού). Αναγνωρίστηκε ως Κοινότητα Γρεβενοσελίου το 1912, προερχόμενη από τον τέως Δήμο Κοθωνίων. Για ένα μικρό χρονικό διάστημα ονομάστηκε “Χλωρό” και από το 1928 πήρε την σημερινή ονομασία Νεράιδα, από το ομώνυμο βουνό-τοπωνύμιο. Το 1998 και μέχρι το 2010 ήταν η έδρα της Διευρυμένης Κοινότητας Νεράιδας, που απαρτιζόταν και από τα χωριά Λαφίνα, Παχτούρι, Κορυφή, Αετό και Αρματολικό. Σήμερα αποτελεί Τοπική Κοινότητα και υπάγεται στο Δήμο Πύλης.

Στο χωριό χαίρονται τις πολλές φυσικές πηγές (με πιο ονομαστή και πιο υδροφορούσα, αυτή του χείμαρρου Γλαβά), την άγρια ομορφιά της φύσης, το πράσινο από τα δάση της ελάτης και την υγρή βλάστηση. Παράλληλα προσπαθούν να διατηρήσουν τα έθιμα των προγόνων τους, όπως είναι το διήμερο (26 & 27 Ιουλίου) πανηγύρι, στη δεύτερη μέρα του οποίου λαβαίνει χώρα ο περίφημος παραδοσιακός χορός "το διπλοκάγκελο", ή όπως τον λένε οι ντόπιοι, "τα Κάγκελα".

Το χωριό έχει υποστεί τρεις καταστροφές περί τα μέσα του 20ου αιώνα. Το 1943 πυρπολήθηκε από τους Γερμανούς. Το 1963 χαρακτηρίστηκε ακατάλληλο από τους γεωλόγους, μετά από καταστροφική κατολίσθηση και το 1967 χτυπήθηκε από μεγάλο σεισμό. Μετά από αυτά τα συμβάντα οι κάτοικοι ξενιτεύτηκαν. Όμως οι αναμνήσεις, τα βιώματα, η νοσταλγία και η αγάπη για τον τόπο, τους έφεραν ξανά στο χωριό και ξανάχτισαν τα σπίτια τους. Όχι πλέον για μόνιμη εγκατάσταση αλλά για αναψυχή και συνάντηση. Οι σκορπισμένοι σε διάφορα μέρη της Ελλάδας κάτοικοι της Νεράιδας δεν είναι βλάχοι, ούτε σαρακατσαναίοι. Είναι χωρικοί που διατήρησαν κάποιο τοπικό τζουμερκιώτικο ιδίωμα στην προφορά των λέξεων.

Σημαντική είναι και η δράση του Πολιτιστικού Συλλόγου Νεραϊδιωτών, με πλούσιες εκδηλώσεις (θεατρικές παραστάσεις, αθλητικές εκδηλώσεις, χορευτικό, δραστηριότητες για τα παιδιά κ.α.). Επίσης ο Σύλλογος εκδίδει συνεχώς από το 1988 το πολιτιστικό περιοδικό "ο Γλαβάς της Νεράιδας".