Θεοδώριανα Άρτας

Τα Θεοδώριανα, ένα κεφαλοχώρι του νομού Άρτας «λίαν ορεινόν και δυσχείμερον», φωλιασμένα σε μια πλαγιά των ανατολικών Τζουμέρκων, απάνω στα ηπειροθεσσαλικά σύνορα, ογδόντα χιλιόμετρα απ' την Αρτα. Τα τετρακόσια περίπου σπίτια, παλιά πέτρινα, μα και μοντέρνα, απλώνονται συγκεντρωμένα σε δυο συνεχόμενους μαχαλάδες σε μιαν απάνεμη πλαγιά με κλίση νοτιοανατολική, ανάμεσα σε υψόμετρο από 850 έως 1100 μέτρα.

Στο κέντρο του χωριού, στην πλατεία με τον επιβλητικό πλάτανο, το υψόμετρο δείχνει 960 μέτρα. Ανατολικότερα και σε απόσταση 4,5 περίπου χιλιομέτρων, καμιά εικοσιπενταριά σπίτια στη δεξιά όχθη του Αχελώου, είναι το Σκαρπάρι, ο δεύτερος οικισμός της Κοινότητας Θεοδωριάνων.

Η έκταση της Κοινότητας, 44 χιλιάδες στρέμματα, περιβάλλεται από γυμνές και δύσβατες βουνοκορφές, που καθορίζουν και τα όριά της με τα γύρω χωριά: Κάψαλα, Αθαμάνιο, Βουργαρέλι, Κυψέλη, Ράμια, Καταρράκτη, Μελισσουργούς και Νεράιδα. Ψηλότερη κορυφή είναι η Πυραμίδα (2.393 μ.) και κύρια περάσματα: ο Σταυρός (1.250 μ.) προς νότο, απ' όπου περνάει κι ο αμαξιτός δρόμος προς την Άρτα, το Αυτί (1.750 μ.) βόρεια και ο Προφήτης Ηλίας (1.100 μ.) ανατολικά προς τη Θεσσαλία.

Η γη είναι σφιχτή κι άγονη, σπαρμένη με βράχια, πηγές, έλατα, κέδρα, φτελιάδες, πλατάνια, καρυδιές και πράσινο, από Αύγουστο σε Αύγουστο. Το λιγοστό καλλιεργήσιμο έδαφος, βολεμένο με πεζούλες σε μικρές λουρίδες, κάποτε με τη φτωχή του απόδοση σε στάρι και καλαμπόκι εξέθρεψε γενιές Θεοδωριανιτών.

Σήμερα, όλη η έκταση μένει χέρσα και μόνο λίγα κήπια μέσα στο χωριό καλλιεργούνται. Οι κάτοικοι έχουν στραφεί σε άλλες ενασχολήσεις στα αστικά κέντρα, μα η καρδιά τους δοσμένη πάντα εκεί στον άγονο, αλλά πανέμορφο γενέθλιο τόπο. Μόνο στην Κωστηλάτα, στο χιλιοτραγουδισμένο οροπέδιο, αλλά και στ' άλλα χλοερά βοσκοτόπια εξακολουθούν να ξεκαλοκαιριάζουν χιλιάδες γιδοπρόβατα.

Αρκετοί κάτοικοι είναι κτηνοτρόφοι και ελάχιστοι, κυρίως ηλικιωμένοι, έχουν ριζώσει σε πείσμα των καιρών στο χωριό κατά τους χειμώνες. Απ' τους Θεοδωριανίτες της διασποράς, που υπερβαίνουν τους 10.000 μερικοί ξεκαλοκαιριάζουν στα Θεοδώριανα κι άλλοι ξαναγυρνάνε για προσκύνημα στη γενέθλια γη και για να σύρουν το διπλοκάγκελο στο πανηγύρι του Δεκαπενταύγουστου. Τα Θεοδώριανα αποτελούν ιστορική συνέχεια της αρχαίας Αθαμανικής πόλης «Θεοδωρία», στην οποία και οφείλουν το όνομά τους.

Τα Θεοδώριανα είναι κυρίως γνωστά λόγω της δημοτικής παράδοσης (Κωστηλάτα) και του υδάτινου πλούτου που διαθέτει. Οι τουριστικοί χάρτες το αναφέρουν σαν το χωριό με τα περισσότερα νερά στην Ελλάδα.