Ζερβοχώρι Θεσπρωτίας

Χωριό του νομού Θεσπρωτίας στην επαρχία Σουλίου . Πριν την απελευθέρωση της Ηπείρου (1913) το χωριό ονομαζόταν Δραγουμή. Το όνομα, το πιο πιθανό, είναι να προέρχεται από τη μεσαιωνική βενετσιάνικη ονομασία dragomano που σημαίνει διερμηνέας ή μεταφραστής στην αυλή του σουλτάνου συνήθως μη τουρκικής καταγωγής (το αντίστοιχο αραβικό tarjuman σημαίνει διερμηνέας).

Λέμε το πιο πιθανό γιατί το χωριό, εδώ και πολλούς αιώνες, είχε και έχει τον παλαιότερο και πλουσιότερο ελαιώνα της περιοχής (πολλές ελιές που υπάρχουν χρονολογούνται από την εποχή των ενετών) τα δε προϊόντα της ελιάς ήταν και είναι εξαιρετικής ποιότητας, ο σουλτάνος δε επρομηθεύετο τα προϊόντα αυτά από την περιοχή του και το πιθανότερο να υπήρχε κάποιος σύνδεσμος επικοινωνίας (δραζουμάνος) και την εξυπηρέτηση των συναλλαγών της τουρκικής αυλής.

Μετά την απελευθέρωση, το Υπουργείο Εσωτερικών με εγκύκλιό του το 1920 (όπως μας αφηγείται ο Αθανάσιος Ιωάννου98 ετών, πατέρας του γράφοντος) ζητά από τος προέδρους των κοινοτήτων να αλλάξουν τα ονόματα των χωριών τους από τις τουρκικές ή άλλες ονομασίες σε Ελληνικές.

Την εγκύκλιο αυτή την διάβασε ο ίδιος ο Αθανάσιος Ιωάννου (ήταν τότε μαθητής Δ’ Δημοτικού). Η εγκύκλιος ζητούσε από τα κοινοτικά συμβούλια να βρουν ιστορικά ονόματα ή τοποθεσίες της περιοχής για τη μετονομασία των χωριών.

Στη σύσκεψη που έγινε με πρόεδρο το Χρήστο Δημητρίου του Ιωάννη (παππού του γράφοντος) και γραμματέα το Γεώργιο Βαλαϊσκάκη από την Παραμυθιά, προτάθηκε στην αρχή το όνομα Σιλοχώρα (μια τοποθεσία του χωριού) αλλά δεν έγινε δεκτή.

Τότε ο πρόεδρος είπε στο γραμματέα ότι στην περιοχή του Γαρδικίου (εκεί υπάγονταν διοικητικά μέχρι τότε το χωριό) υπάρχουν 3 μύλοι (νερόμυλοι) της φάρας Ζερβαίων των Σουλιωτών πό την εποχή του ηρωικού αγώνα τους ενάντια στον Αλή Πασά των Ιωαννίνων.

Θεωρήθηκε από όλους ότι η τοποθεσία έχει ιστορική σημασία και έτσι στο χωριό δόθηκε το όνομα Ζερβοχώρι.

Με τις ίδιες διαδικασίες μετονομάστηκαν και άλλα χωριά όπως το Προδρόμι από Βεϊνίκο, ο Ξηρόλοφος από Τζελεσό,το Ραχούλι από Τσεφλίκι, η αγορά από Λιογκάτι, η Χρυσαυγή από Βέλλιανη (όνομα προερχόμενο από την αρχαία Ελαία), η Σέλλιανη (αρχαίοι Σελλοί) που έγινε Κρυσταλλοπηγή, ο Βουβοπόταμος από Νεμίτσα, το Σταυροχώρι από Γορίτσα, ο Μανδρότοπος από Στάνοβο, το Καστρόπουλο από Γιαννούσι, η Νάρκισσος από Άρτζες, ο Αυλότοπος από Γλαβίτσα, η Φροσύνη από Κορύστιανη κ.α.

Επειδή το χωριό από παλιά είχε πλούσια παραγωγή σε λάδι αλλά και αρκετή έκταση και καλλιέργειες (δημητριακά κλπ) πολλοί κάτοικοι εγκαταστάθηκαν στο χωριό από άλλες περιοχές σε διάφορες χρονικές περιόδους.

Έτσι, σύμφωνα με τη μαρτυρία του Αθανάσιου Ιωάννου οι διάφορες οικογένειες (σόϊα) που κατοικούν σήμερα στο χωριό έχουν την παρακάτω προέλευση.

Οι Μαραζαίοι (Μαραζόπουλοι) από τη Μαζαρακιά, οι Ντετοπουλαίοι από τη Πρεμετή της Β. Ηπείρου, οι Παπαδοπουλαίοι από τη Βερενίκη Ιωαννίνων, οι Τζουναίοι από τη Γλαβίτσα (Αυλότοπος), οι Αναστασαίοι, Δημητραίοι από τα Λέλοβα (Θεσπρωτικό), οι Γκουλιουμαίοι, Ντοκαίοι, Ντριτσαίοι την Κορύτιανη (Φροσύνη), οι Τσιώνηδες από τους Κουκουλιούς και οι Πενταίοι (πρόγονοι του γράφοντος) με αφετηρία τη φυγή τους από το χαλασμό του Σουλίου (1803) άλλοι εγκαταστάθηκαν στην Πελοπόννησο (Πεντόπουλοι) και άλλοι κατ’αρχήν στο Ντελβίτσι (συνοικισμός σήμερα ερηπωμένος μεταξύ Σπαθάρι και Σκανδάλου) και μετά στο χωριό.

Ιστορικές και αρχαιολογικές τοποθεσίες στο χωριό υπάρχουν οι παρακάτω για τις οποίες όμως το επίσημο κράτος ή αρχές δεν έχουν συμβάλλει αρκετά για να αξιοποιηθούν:

Η Ακρόπολη του Αγίου Δονάτου με τείχη όμοια με του Νεκρομαντείου και του κάστρου της Βέλλιανης.

Το μοναστήρι του Αγίου Δημητρίου (του 18ου αιώνα) που έχει εγκαταληφθεί να ερημώνει. Η τοποθεσία Μάρμαρο όπου βρέθηκε αρχαίος λατρευτικός ναός χωρίς να αξιοποιείται. Να σημειωθεί ότι σε άλλη περιοχή (Καμίνι) βρέθηκε αρχαίος Μακεδονικός τάφος με πλούσια ευρήματα.

Το ναό του Αγίου Νικολάου, όπως αφηγείται ο Αθανάσιος Ιωάννου τον έκτισε κάτοικος του χωριού την εποχή της τουρκοκρατίας και σε απόσταση 100 περίπου μέτρων ο αδερφός του, που είχε εξισλαμισθεί, έχτισε τζαμί (σήμερα δε σώζεται).

Μαζικός εξισλαμισμός πιθανολογείται ότι έγινε την εποχή του Διονύσιου Σκυλόσοφου (αρχές του 17ου αιώνα) μετά την αποτυχημένη εξέγερση και πολιορκία του κάστρου των Ιωανίνων από 800 κατοίκους της περιοχής της Θεσπρωτίας (1611 μ.Χ.). Μέχρι το 1944 στο χωριό κατοικούσαν μαζί Χριστιανοί και μουσουλμάνοι.