Κάτω Γραμματικό Πέλλας

Το Κάτω Γραμματικό είναι κοινότητα του πρώην Δήμου Βεγορίτιδας και πλέον του Δήμου Έδεσσας του Ν. Πέλλας. Η απόσταση από την Έδεσσα είναι 29,00 χλμ. από Αθήνα 530 χιλιόμετρα και από την Πτολεμαίδα 38 χιλιόμετρα. Το χωριό μας βρίσκεται σε υψόμετρο 820 μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας

Πρόκειται για ένα ιστορικό χωριό που κατά το παρελθόν παρουσίαζε μεγάλη πνευματική και οικονομική ζωή, όπως ιστορείται από τον 12ο αιώνα μ.Χ. Το όνομα του χωριού οφείλεται στην περιπέτεια ενός γραμματέα του χωριού (τον γραμματικό όπως τον έλεγαν τότε) κατά την διάρκεια της Τουρκοκρατίας. Σύμφωνα με μαρτυρίες κατοίκων, στο χωριό τότε κατοικούσε ένας μπέης. Η κόρη του μπέη ερωτεύτηκε σφόδρα τον «γραμματικό» και ήθελε να τον παντρευτεί. Η άρνησή, όμως, του γραμματικού να την παντρευτεί τον οδήγησε στην κρεμάλα, στο μεγάλο πλατάνι του χωριού, το οποίο μάλιστα ζει ακόμη και σήμερα παρόλο που έχει καεί ήδη δύο φορές.

Το 1923 ο πληθυσμός ανερχόταν στα 510 άτομα μαζί με τους μουσουλμάνους ενώ στην απογραφή του 1928 τα άτομα ήταν μόλις 186, προσφυγικός πληθυσμός προερχόμενος από τον Πόντο και τη Μ. Ασία (27 οικογένειες και 31 οικογένειες αντίστοιχα). Το 1971 ήταν 317 κάτοικοι. Σήμερα ο πληθυσμός του χωριού είναι 230 κάτοικοι. Η μείωση αυτή είναι αποτέλεσμα της ανεργίας που υπάρχει στην περιοχή.

Οι κάτοικοι του χωριού ασχολούνται κυρίως με την γεωργία και την κτηνοτροφία. Στα βασικά προϊόντα που παράγονται στο χωριό ξεχωρίζουν τα μήλα, τα κεράσια, τα ροδάκινα, τα σιτηρά και το καλαμπόκι.

Ο επισκέπτης που θα βρεθεί στο Κάτω Γραμματικό μπορεί να επισκεφτεί κάποια σημαντικά μνημεία, όπως το μεταβυζαντινό ναό του Αγίου Γεωργίου, το μεταβυζαντινό τετράπλευρο τούρκικο πύργο και το μνημείο του Οικουμενικού Πατριάρχη Χρύσανθου, καθώς και αρκετά αξιοθέατα, όπως τις παλιές κατασκηνώσεις, την τεχνητή λίμνη, και πολλά ξωκλήσια.

Επίσης, από το Κάτω Γραμματικό κατάγεται και ο εκ Γραμματικού του Βερμίου Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Χρύσανθος ο οποίος κατέχει εξέχουσα θέση μεταξύ των επιφανών ανδρών της νεότερης Ελληνικής ιστορίας που εργάσθηκαν για το μεγαλείο της φυλής μας και δημιούργησαν τις βάσεις του ελεύθερου πολιτικού βίου των Ελλήνων.

Τέλος, το Δημοτικό Σχολείο του χωριού καταστράφηκε από τους κατακτητές την περίοδο της κατοχής. Ανακαινίσθηκε δύο φορές, το 1951 και το 1990. Έχει δύο αίθουσες διδασκαλίας, γραφείο και αποθήκη. Ο αύλειος χώρος του σχολείου είναι 6.300τ.μ και έχει γήπεδα μπάσκετ και ποδοσφαίρου. Το σχολείο μας λειτουργεί ως μονοθέσιο. Το 1951 αριθμούσε 130 μαθητές. Τα τελευταία χρόνια οι μαθητές δεν ξεπερνούν τους 12.