Σπήλαιο Γρεβενών

Το Σπήλαιο Γρεβενών είναι χωριό του νομού Γρεβενών. Ανήκει στον δήμο Γρεβενών και έχει μόνιμο πληθυσμό γύρω στα 300-500 ατόμα. Από τα αξιοθέατα του, το πολύ παλιό και καλά διατηρημένο Μοναστήρι, η εκκλησία του Αγίου Αθανασίου, χτισμένη αρχές του 1800, το δημοτικό σχολείο, που είναι κτίριο του 1930, το φαράγγι του Σπηλαίου με το γεφύρι της Πορτίτσας, το Γεφύρι του Κατσουγιάννη και της Λιάτισσας.

Οι κάτοικοι του Σπηλαίου συμμετείχαν στην Ελληνική Επανάσταση του 1821, με γνωστότερο αγωνιστή τον Γεώργιο Σπηλαιώτη, που πήρε μέρος σε πολλές μάχες στη νότιο Ελλάδα και υπηρέτησε ως ταγματάρχης στον πρώτο τακτικό στρατό επί Ιωάννη Καποδίστρια. Από το Σπήλαιο ήταν ο Μακεδονομάχος Οπλαρχηγός Αδαμάντιος Μάνος (καπετάν Κόκκινος).

Οι μόνιμοι κάτοικοι του Σπηλαίου ασχολούνται κυρίως με την κτηνοτροφία και την καλλιέργεια της γης. Από τα πιο φημισμένα προϊόντα είναι τα φασόλια, η κατσικίσια φέτα και το τσίπουρο.

Επίσης φημισμένο είναι το πανηγύρι του Σπηλαίου το Δεκαπενταύγουστο προς τιμήν του μοναστηριού της Παναγίας. Το πανηγύρι κρατάει τρεις ημέρες, από τις 14 μέχρι και τις 16 Αυγούστου. Η μάζωξη γίνεται στην κεντρική πλατεία του χωριού, όπου παίζουν τοπικά συγκροτήματα και ο κόσμος χορεύει παραδοσιακούς χορούς.

Στο Σπήλαιο Γρεβενών συρρέουν μέλη πολλών ορειβατικών συλλόγων καθώς και λάτρεις επικίνδυνων σπορ για να κάνουν ορειβασία, canyoning ή κανόε-καγιάκ.

Γεωγραφία

Το Σπήλαιο Γρεβενών βρίσκεται 25 χιλιόμετρα δυτικά της πόλης των Γρεβενών στον ορεινό όγκο της βορειοανατολικής Πίνδου. ‍Ανήκει στο νομό Γρεβενών και έχει 187 κατοίκους. Είναι κτισμένο σε υψόμετρο 1000 μ. στο νοτιότερο υψίπεδο του όρους Όρλιακα. Από τα δυτικά περνάει ο ποταμός περιβολιώτικος και από τα ανατολικά ο σμιξιώτικος όπου ενώνονται και δημιουργούν τον Βενέτικο τον κυριότερο παραπόταμο του ποταμούΑλιάκμονα. Στο παρελθόν περιβάλλονταν από ρωμαϊκά και βυζαντινά υψηλά τείχη αποτρέποντας οποιονδήποτε επίδοξο εισβολέα.

Από το χωριό προς τα ανατολικά είναι τα Πιέρια-Καμβούνια-Όλυμπος-Ζυγό ενώ προς τα δυτικά ο εθνικός δρυμός Πίνδου με την Βάλια Κάλντα. Eπίσης, πηγαίνοντας στο Σπήλαιο ο δρόμος είναι εκπληκτικός, διότι η αριστερή μεριά του δρόμου είναι σκεπασμένη από τεράστιους βράχους. Έχεις συνεχώς την αίσθηση ότι μπορεί κάποιος βράχος να πέσει ανά πάσα στιγμή. Στο σημείο αυτό, ο ταξιδιώτης σταματά στο γεφυράκι που η φύση οδήγησε στη δημιουργία του κόβωντας το βουνό στα δυο. Ο επισκέπτης μένει έκθαμβος από την άγρια ομορφιά που απλώνεται μπροστά του βλέποντας το φοβερό πετρώδες ύψωμα με μια καταπληκτική Χαράδρα -Κοιλάδα τελείως αδιάβατη, ύψους-βάθους 300 μέτρα περίπου κι πλάτος- άνοιγμα 100 μέτρα περίπου στην οποία περνάει το ποτάμι ανήσυχο κι ορμητικό.

Αξιοθέατα

Χαρακτηριστικά αξιοθέατα είναι τα δύο φαράγγια. Το νοτιοδυτικό φαράγγι της Πορτίτσας (1830) με την πέτρινη γέφυρα που έχει ύψος περίπου 300 μέτρα. Το μήκος του είναι 800 περίπου μέτρα, ενώ οι σχεδόν κάθετες πλευρές του ορθώνονονται τουλάχιστον 220 μέτρα πανω απο τον ποταμό Βενέτικο που το διασχίζει. Σε κάποιο σημείο το πλάτος του μειώνεται στα 8 περίπου μέτρα. Στην είσοδο του βρίσκεται το ομώνυμο δίτοξο γεφύρι που έχει μήκος 34 μέτρα και ύψος 7.80 μέτρα. Το ανατολκό φαράγγι της Λιάτισας το είναι δύσκολα προσβάσιμο, το διασχίζει ο σμιξιώτικος ποταμός ( Βελονιάς ) και εκεί υπάρχουν δύο πέτρινα γεφύρια του Κατσογιάννη και της Λιάτισας ή του Κλέφτη όπως ονομάζεται. Η παράδοση λέει ότι ένα παλικάρι του Θ. Ζιάκα κυνηγημένο από τους Τούρκους πήδηξε απέναντι στο σημείο αυτό για να γλιτώσει. Μετά από αυτό έφτιαξε το γεφύρι γύρω στα 1800. Το γεφύρι του Κατσογιάννη είναι ένα γεφύρι με συνολικό μήκος πάνω από 50 μέτρα το οποίο χρονολογείται γυρω στο 1800. Σώθηκαν μόνο τα δύο βορειότερα τόξα του ενώ το νότιο αντικαταστάθηκε με οπλισμένο σκυρόδεμα. Το πλάτος του είναι 2,6 μέτρα κι το ύψος της μεγαλύτερης καμάρας του είναι 7 μέτρα περίπου. Την ονομασία του την πήρε από ένα σωζόμενο παρακείμενο μύλο , ιδιοκτησίας του ενοριακού ναού του Αγ, Αθανασίου Σπηλαίου που τον δούλευε κάποιος Κατσογιάννης.

Εξαιρετικά ενδιαφέρον αξιοθέατο που αξίζει να επισκεφτεί κανείς είναι επίσης η Ιερά Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου.Το καθολικό της μονής είναι ο συνήθης αγιορείτικος τύπος ναού. Το τέμπλο, η δυτική θύρα και τα φράγματα των παραθύρων αποτελούν πολύ σημαντικά δείγματα της ξυλογλυπτικής του 17ου αιώνα. Τα παράθυρα που διατρυπούν τους πλάγιους τοίχους είναι μικρά, στενά και αψιδωτά και διευρύνονται ως πολεμίστρες, αντανακλώντας την ανασφάλεια και τους κινδύνους της εποχής. Στο εσωτερικό ο ναός είναι διακοσμημένος από αγιογραφίες. Το ιστορικό μοναστήρι βρίσκεται στην βορειοανατολική είσοδο του χωριού.

Το καθολικό και το ανακατασκευασμένο τμήμα του ίσογειου της βόρειας πτέρυγας είναι τα μόνα που έχουν απομείνει από την άλλοτε άνθουσα μονή. Το καθολικό αφιερωμένο στην Παναγία, ιδρύθηκε το 1633 επί αρχιεπισκόπου Γαβριήλ, από την Μηλιά Μετσόβου.Η διακόσμησή της έγινε από τους ζωγράφους Νικόλαο και Ιωάννη σε δύο φάσεις. Τα ανώτερα τμήματα και οι χώροι κοσμήθηκαν στα 1649-1650, ενώ από τους χώρους έως το δυτικό τοίχο του κυρίως ναού το 1650-1651. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας η μονή λειτούργησε ως κρυφό σχολειό και ως νοσοκομείο για τους τραυματίες και σύμφωνα με την προφορική παράδοση το επισκέφθηκε δύο φορές ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός.Στις αρχές του 20ου αιώνα τα πλούσια κειμήλια της μεταφέρθηκαν στο μοναστήρι της Ζάβορδας με το οποίο η μονή συγχωνεύτηκε το 1935.

Ένα ακόμη αξιοθέατο που μπορεί να επισκεφθεί κάποιος στο χωριό είναι το κάστρο του Σπηλαίου το οποίο έχει πέσει με το πέρασμα του χρόνου. Είναι ένα τείχος το οποίο ανάγεται στους βυζαντινούς χρόνους αλλά τα αρχαιολογικά δεδομένα οδηγούν στην ελληνιστική κι ρωμαΪκή εποχή. Σύμφωνα με τα ανασκαφικά ευρήματα στο χωριό δηλώνουν ότι η περιοχή αλλά κι το κάστρο κατοικήθηκε από την πρωΪμη εποχή του Σιδήρου.

Το Δημοτικό Σχολείο του χωριού στο οποίο πολλοί έκαναν τα πρώτα τους βήματα γνωρίζοντας τον κόσμο είναι κτίσμα του 1930 και έχει μια σπάνια ομορφιά αλλά και ιστορία.Το Σπήλαιο ίσως είναι το πρώτο χωριό στην περιφέρεια Γρεβενών στο οποίο λειτούργησε σχολείο. Τα γράμματα αναφέρεται ότι καλλιεργούνταν ήδη από τα τέλη του 18ου αι. στη μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου του Σπηλαίου. Το 1815 μνημονεύεται ότι η μονή Σπηλαίου ίδρυσε Σχολείο μαζί με Βιβλιοθήκη. Σύμφωνα με την έρευνα του «Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου του εν Κωνσταντινουπόλει Ηπειρωτικού», κατά το σχολικό έτος 1873-1874 λειτουργούσε στο Σπήλαιο Αλληλοδιδακτικό Σχολείο όπου δίδασκε ένας δάσκαλος, φοιτούσαν 30 μαθητές και η ετήσια δαπάνη συντήρησης ανερχόταν στα 2500 γρόσια.Στη Στατιστική των Ελληνικών Σχολείων στο βιλαέτι Θεσσαλονίκης και Μοναστηρίου μνημονεύεται ότι κατά τη σχολική χρονιά 1894-1895 λειτουργούσε στο χωριό 1 Γραμματοδιδασκαλείο όπου δίδασκε 1 δάσκαλος και φοιτούσαν 30 μαθητές και η ετήσια συνδρομή συντήρησης ανέρχονταν στα 276 φράγκα.

Στις αρχές του 20ου αιώνα μνημονεύεται η λειτουργία Σχολείου στο Σπήλαιο με λιγότερους από 50 μαθητές.Το 1902 κατά την απογραφή των σχολείων που προέβη το Προξενείο Ελασσόνας αναφέρεται ότι λειτουργούσε στο Σπήλαιο Αστική Σχολή όπου δίδασκε 1 δάσκαλος και φοιτούσαν συνολικά 50 μαθητών.

Ένα επιπλέον μέρος που μπορεί κάποιος να επισκεφθεί στο χωριό αυτό είναι το Κουτσουλάτα, περίεργη ονομασία αλλά έτσι είναι γνωστό στους κατοίκους του χωριού. Είναι ένα μέρος στην κορυφή του χωριού πάνω σε ένα λόφο. Είναι λίγο δύσκολο κάποιος να το βρει, αλλά εάν ανηφορήσει στα αριστερά της κεντρικής πλατείας το δρομάκι θα φτάσει στο λόφο κι θα το δει. Έχει μια υπερόχη πανοραμική θέα που μπορείς να δεις όλο το χωριό αλλά κι το δάσος που βρίσκεται απέναντι σου. Έχει επίσης, στην άκρη της ράχης ένα μεγάλο κιόσκι στο οποίο μπορεί κάποιος να ξεκουραστεί, να απολαύσει αυτήν την φανταστική θέα κι να εισπνεύσει τον καθαρό αέρα που απλόχερα άφησε η φύση σε αυτό τον τόπο.

Ακόμη, όμορφος προορισμός είναι κι το πάρκο αναψυχής ονόματις Τσιτσιλιάνος γνωστό με αυτό το όνομα στους κατοίκους του χωριού. Είναι ένα μέρος στο οποίο μπορεί ο κάθε επισκέπτης να ξεκουραστεί αλλά κι να γευτεί τη φυσική ομορφιά που αγναντεύεται από το πάρκο αυτό. Το πάρκο αυτό βρίσκεται κοντά στην εκκλησία του Αγίου Αθανασίου το οποίο βρίσκεται στο κέντρο του χωριού.