Σπαθάρι Αρκαδίας

O Σπάθαρης (ή Σπαθάρι) είναι ένα γορτυνιακό χωριό 7 χιλ. δυτικά των Τροπαίων. Έχει δύο

οικισμούς, τον άνω και κάτω Σπάθαρη. Ο δεύτερος οικισμός είναι χαμηλότερα, δίπλα στον Λάδωνα. Πρόσβαση στο χωριό υπάρχει από τα Τρόπαια, όπως και από τον δρόμο Τρίπολης-Πύργου, στρίβοντας δεξιά στο ύψος του χωριού Τουμπίτσι.

H θέση του χωριού ανήκει στην ευρύτερη περιοχή της τη Βάναινας όπου βρισκόταν η αρχαία ελληνική πόλη Θέλπουσα Πάνω σε απότομο βράχο κοντά στο χωριό υπάρχουν ίχνη αρχαίας πόλης και μεσαιωνικού οικισμού που δεν έχουν ακόμα ανασκαφεί. Στην περιοχή υπάρχει η ωραία πηγή Κάλλονα.

Το χωριό υπολογίζεται ότι δημιουργήθηκε περί τα μέσα του 17ου αιώνα, γύρω στο 1650. Είναι, λοιπόν, δημιούργημα της εποχής της πρώτης Τουρκοκρατίας. Οι κάτοικοι των πεδινών περιοχών, εγκαταλείπουν, πλέον τα μέρη τους και αναζητούν καταφύγιο και προστασία σε ορεινούς, απρόσιτους και δύσβατους τόπους μακριά από την αφόρητη παρουσία του δυνάστη και τον ζυγό της δουλείας. Κατ' αυτόν τον τρόπο, δε γεννά καμία απορία ότι οι πρώτες οικογένειες που εγκαταστάθηκαν στο χώρο του Σπάθαρι προέρχονται από περιοχές της δυτικής Στερεάς Ελλάδας, την Ήπειρο, την Κυπαρισσία.

Το όνομα Σπάθαρι ή Σπάθαρης έλκει την καταγωγή του από το Βυζαντινό σπαθάριος που ήταν τίτλος σωματοφυλάκων του Βυζαντίου με επικεφαλής τον πρωτοσπαθάριο. Με την πάροδο του χρόνου οι τίτλοι αυτοί έγιναν τιμητικοί και απονέμονταν σε αυλικούς, πολιτικούς και στρατιωτικούς ή ακόμα και σε ιδιώτες μεγάλων οικογενειών. Όπως διαφαίνεται, παραμένοντας στα βυζαντινά και μεταβυζαντινά χρόνια, από τον τίτλο αυτό, προέκυψε το επώνυμο Σπαθάρης και με τη σειρά του ο δημοτικός τύπος Σπάθαρης. Σε ένα τέτοιο πρόσωπο με αυτό το όνομα, θα ανατρέξουμε προκειμένου να βρούμε την αρχή της ιστορίας του Σπάθαρι. Σύμφωνα με την παράδοση, κάποιος με το όνομα Σπαθάρης ήταν ο πρώτος που εγκαταστάθηκε στο μέρος, όπου σήμερα βρίσκεται το χωριό και έδωσε το όνομα του σε αυτό. Η μεταβολή της τοπωνυμίας Σπάθαρης στο αντίστοιχο ουδέτερο του, Σπάθαρι, είναι σύνηθες φαινόμενο στα μέρη της Πελοποννήσου. Συνεπώς και οι δύο ονομασίες είναι έγκυρες.

Ιδιαίτερη σημασία στην ιστορική αξία του τόπου έπαιξαν οι σπηλιές που βρίσκονται ΒΔ, πάνω σε δυσπρόσιτους βράχους και στην αριστερή όχθη του ποταμού Λάδωνα. Κατά την εποχή της πρώτης Τουρκοκρατίας, οι σπηλιές αυτές αποτελούσαν ένα ασφαλές καταφύγιο για Έλληνες καταδιωκόμενους από τη μανία των Τούρκων. Οι Σπαθαραίοι τις ονομάζουν "μαγαζιά", καθώς ήταν μέρος ανεφοδιασμού και σε αυτές αποθήκευαν τρόφιμα για τις ανάγκες του αγώνα. Μάλιστα, μία από αυτές χρησιμοποιείτο σαν εκκλησία, ενώ η λεγόμενη σπηλιά του "Πατραλιά" ήταν καταφύγιο σε περιόδους διωγμών για τους οπλαρχηγούς και τις οικογένειες τους, όπως και οι Κολοκοτρωναίοι και οι Δεληγιάννηδες.