Ηλιοχώρι (Ντομπρίνοβο) Ζαγορίου

Το Ντομπρίνοβο (Ηλιοχώρι) είναι ένα από τα Βλαχοχώρια του Ζαγορίου και διοικητικά ανήκει στον Δήμο Ζαγορίου. Βρίσκεται 70 περίπου χιλιόμετρα βορειοανατολικά των Ιωαννίνων, στις πλαγιές του όρους Τύμφη, με υψόμετρο περίπου 900μ. μέσα στην καταπράσινη φύση. Το πότε ακριβώς κτίσθηκε το χωριό, δεν μπορεί να προσδιορισθεί.

Από ευρήματα και προφορικές μαρτυρίες φαίνεται ότι είναι δημιούργημα της συνένωσης πολλών μικρών συνοικισμών που προυπήρχαν στην περιοχή. Οι γύρω τοποθεσίες των «Ρασιανών», «Λιποχωρίου», «Κουκουρούντζου», «Σούρη» και πολλές άλλες περιοχές, ήταν αρχικά τα σημεία που πρωτοκατοικήθηκαν.

Δεν είναι δυνατόν να εξακριβωθεί το πότε συνέβη αυτό αν και τα ευρήματα στην περιοχή, μας πάνε πολύ παλιά πίσω, σε χρόνους προελληνικούς όπως μαρτυρούν άλλωστε και τα λείψανα πελασγικών κτισμάτων στην θέση «Ρασιανιά». Για διαφόρους λόγους (π.χ. εξαιτίας της έλλειψης πόσιμου νερού σε ορισμένα μέρη) οι κάτοικοι αυτών των περιοχών σταδιακά εγκαταστάθηκαν στην σημερινή τοποθεσία του χωριού.

Γνωρίζουμε πάντως ότι στα μέσα του 14ου αιώνα στο χωριό μας κτίζεται το μοναστήρι της Παναγίας, από Κρητικούς μοναχούς. Το 1431, όπως αναφέρει ο Βρυσοχωρίτης δάσκαλος Νικόλαος Εξάρχος στο βιβλίο του «Το Ντομπίνοβο», η Τουρκική καταγραφή καταχωρεί στα μητρώα της το χωριό μας ως κόμη με 1180 κατοίκους.

Και στους επόμενους αιώνες το Νομπρίνοβο βρίσκεται σε ανάλογη άνθηση. Χαρακτηριστικό της σπουδαίας κοινωνικής οργάνωσης που υπήρχε στο χωριό μας εκείνη την εποχή, είναι ένα έγγραφο που ανέφερε την συμφωνία του χωριού με έναν γιατρό από τις Πάδες.

Σύμφωνα με αυτό το συμφωνητικό το χωριό (που αναφερόταν ως κόμη) θα κατέβαλε μίσθωμα για έναν χρόνο στον γιατρό ώστε να παρέχει στους κατοίκους του δωρεάν περίθαλψη. Η φαρμακευτική αγωγή θα χρεώνονταν στους ίδιους τους κατοίκους. Το έγγραφο αυτό συντάχθηκε το 1616 και υπήρχε σύμφωνα με μαρτυρίες συχωριανών μας ως το 1943, όταν οι Ναζί έκαψαν το χωριό μας.

Στο διάστημα του μεσοπολέμου στο χωριό η κατάσταση γίνεται πολύ δύσκολη και πολλοί συχωριανοί μας ξενιτεύονται. Το χωριό αρχίζει να συρρικνώνεται για τα καλά και το 1940 αριθμεί μόλις 132 κατοίκους. Λίγο πιο νωρίς, το 1927, «αποφασίζετε» η αλλαγή του ονόματος. Το Ντομπρίνοβο γίνεται πλέον Ηλιοχώρι.

Ο επερχόμενος δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος και η Γερμανική κατοχή δίνουν ακόμη ένα κτύπημα στο δοκιμαζόμενο χωριό μας. Στις 18 Οκτωβρίου του 1943 οι Γερμανοί καίνε όλα τα χωριά της περιοχής μας και φυσικά και το Ηλιοχώρι. Η τεράστια καταστροφή για το Ηλιοχώρι όμως δεν είναι μόνο οικονομική. Σύμφωνα με όλες τις μαρτυρίες τόσο στην κοινότητα όσο και σε σπίτια ιδιωτών υπήρχε συγκεντρωμένο σπουδαίο ιστορικό υλικό που δυστυχώς δεν μπόρεσε να διασωθεί. Έγγραφα, θρησκευτικά και ιστορικά κειμήλια αιώνων καταστρέφονται σε μια μέρα από την ναζιστική θηριωδία

Ο εμφύλιος πόλεμος που ακολουθεί χειροτερεύει ακόμη περισσότερο την κατάσταση.

Πολλοί κάτοικοι του χωριού φεύγουν ως πολιτικοί πρόσφυγες από την πατρίδα τους και άλλοι ακολουθούν το «ρεύμα της εποχής», την αστυφιλία. Άλλωστε το χωριό δεν έχει τίποτα να τους προσφέρει, τα πάντα τα προηγούμενα χρόνια καταστράφηκαν και όσα λίγα απέμειναν (κυρίως οικόσιτα ζώα), το καλοκαίρι του 1949 δημεύονται από τον Ελληνικό Στρατό!

Έτσι το 1951 στο χωριό καταγράφονται μόλις 52 κάτοικοι και είκοσι χρόνια αργότερα 49!! Μέσα σε εκατό χρόνια οι 1200 κάτοικοι του Ντομπρίνοβου έγιναν 49 και το χωριό ερημώνει. Ο 21ος αιώνας άρχισε με ακόμη πιο ανησυχητικά μηνύματα αφού η επίσημη καταγραφή του 2001 βρίσκει το Ηλιοχώρι να αριθμεί μόλις 40 κατοίκους.