Βασιλικά Βοιωτίας

Τα Βασιλικά είναι μικρό πεδινό χωριό του νομού Βοιωτίας και διοικητικά ανήκει στη Δημοτική

Ενότητα Χαιρώνειας, του Δήμου Λεβαδέων. Βρίσκονται στην κοιλάδα του Κηφισού. Έχουν πληθυσμό σύμφωνα με την απογραφή του 2001, 69 κατοίκους. Προπολεμικά ο πληθυσμός υπερέβαινε τα 300 άτομα. Απέχουν από τη Λιβαδειά 25 χιλιόμετρα. Κύρια παραγωγή του χωριού είναι το βαμβάκι και τα σιτηρά. Η ύδρευση γίνεται από γεώτρηση.

Από εδώ κατάγονται οι ανώτατοι αξιωματικοί Νικ. Κ. Τασιόπουλος (Στρατού) και Νικ. Κ. Τασιόπουλος (Χωρ/κής).

Ονομασία

Η ονομασία Βασιλικά θεσμοθετήθηκε το 1953, αντικαθιστώντας την παλιά ονομασία Κραβασαράς (ή Κρεβασαράς). Η λέξη Κραβασαράς ετυμολογικά προέρχεται από τις περσικές λέξεις «καραβάν» και «σεράι» που σημαίνουν και οι δυο μαζί σε ελεύθερη μετάφραση «πανδοχείο». Οι λέξεις αυτές, όπως και πολλές άλλες με περσική ρίζα υιοθετήθηκαν από την τουρκική γλώσσα. Το «Πανδοχείο» λοιπόν που φέρεται να έδωσε το όνομα στο χωριό βρισκόταν κατά εκτιμήσεις στην αγροτική θέση «Δήμος». Η ονομασία αυτή χρησιμοποιήθηκε κατά την τουρκοκρατία, αλλά και περισσότερο από έναν αιώνα μετά, ήτοι και μέχρι το 1953.

Δεν είναι γνωστό το πότε ακριβώς δημιουργήθηκε το χωριό αυτό. Η πρώτη γραπτή ένδειξη παρουσιάζεται στο έργο του περιηγητή William Leake (Γουίλιαμ Λίικ) «Ταξίδια στη Νότια Ελλάδα» (Travels in Northern Greece) που γράφτηκε στις αρχές του 19ου αιώνα και προσδιορίζεται γύρω στο 1805. Πιο συγκεκριμένα, στο έργο αυτό αναφέρονται τα ακόλουθα: «At the foot of the latter height (the hill), to the South, stands a village called Krevasara,… The approaches, therefore, to the straits leading into Boetia from the plain of Elateia, are on either side of the hill of Krevasara.» (Στους πρόποδες του λόφου, προς τα Νότια, βρίσκεται ένα χωριό που ονομάζεται Κρεβασαράς…. Οι προσεγγίσεις , έτσι, προς τα στενά που οδηγούν στη Βοιωτία από την Πεδιάδα της Ελάτειας, είναι και από τις δυο πλευρές του λόφου του Κρεβασαρά….».

Σύμφωνα, πάντως με διηγήσεις των παλαιοτέρων, οι περισσότεροι από τους κατοίκους ήλθαν από το χωριό Μπισκένι (Μπισκέν Αγά) σημερινό Παρόρι. Άλλωστε τα δυο αυτά χωριά συνιστούσαν μέχρι το 1933 ενιαία κοινότητα με έδρα το Μπισκένι.

Η ονομασία «Βασιλικά» αντικατέστησε την ονομασία «Κραβασαράς» σε ανάμνηση της καθοριστικής για την πορεία του Αγώνα κατά των Τούρκων Μάχης των Βασιλικών, που έλαβε χώρα στις 26 Αυγούστου 1821 στο στενό οροπέδιο του οικισμού «Βασιλικά», που βρίσκεται στους βόρειους πρόποδες του όρους Καλλίδρομο και ανήκει στο Νομό Φθιώτιδας. Η Μάχη αυτή δόθηκε μεταξύ των 1.650 Ελλήνων που είχαν ως επικεφαλής τους τρεις στερεολλαδίτες οπλαρχηγούς: Γιάννη Γκούρα, Γιάννη Δυοβουνιώτη και Νάκο Πανουργιά και των 8.000 Τούρκων που είχαν ως επικεφαλής τον Μπεϊράν Πασά.

Ιστορική αναδρομή

Η σημερινή εδαφική περιοχή των χωριών: Βασιλικά, Προφήτης Ηλίας, Ανθοχώρι και Άγιος Βλάσιος υπαγόταν στη Φωκίδα, ενώ η Χαιρώνεια και τα υπόλοιπα χωριά του Δήμου ανήκαν στη Βοιωτία.

Στην εδαφική περιοχή των τεσσάρων πιο πάνω αναφερομένων χωριών υπήρχαν την εποχή εκείνη οι πόλεις Παραποτάμιοι (σημερινή περιοχή Ανθοχωρίου) και Πανοπεύς (σημερινή περιοχή Αγίου Βλασίου). Από τα πιο πάνω προκύπτει το αποτέλεσμα, ότι ο Πανοπεύς αποτελούσε τα όρια Φωκίδας και Βοιωτίας.

Στην περιοχή από τη διασταύρωση των δρόμων προς Αταλάντη και Λαμία (Λεβέντης) και προς το Σιδηροδρομικό Σταθμό της Δαύλειας σχηματίζονται τα Στενά, τα οποία αναφέρονται και στα αρχαία κείμενα, παίζοντας σπουδαίο στρατιωτικό ρόλο για τον έλεγχο της Βοιωτίας. Το βουνό προς το μέρος του Ανθοχωρίου, ονομαζόταν Ηδύλιον και εκεί είχε κατασκευαστεί Κάστρο για τον έλεγχο των Στενών.

Διελεύσεις από την περιοχή

Μετά τη Μάχη των Θερμοπυλών (480 π.Χ), ο Ξέρξης περνώντας από την περιοχή εξαπέλυσε άγριο διωγμό και οι στρατιώτες του σκόρπισαν το θάνατο και έκαψαν όλες τις πόλεις της κοιλάδας (Ηρόδοτος- Οι Περσικοί Πόλεμοι). Μεταξύ των πόλεων αυτών ήταν ο Πανοπεύς και οι Παραποτάμιοι.

Εκτός από τους Πέρσες, ο Φίλιππος και ο Μέγας Αλέξανδρος, οδεύοντας προς τη Χαιρώνεια (Μάχη της Χαιρώνειας 338 π.Χ.), αλλά και άλλοι κατακτητές πέρασαν από την περιοχή λόγω των Στενών.

Ο Ρωμαίος Σύλλας Λεύκιος Κορνήλιος με το στρατό του (1.500 ιππείς και 15.000 πεζοί) στρατοπέδευσε το 86 π.Χ στο λόφο Φιλοβοιωτό πριν τη μάχη στον Ορχομενό, καθόσον στην περιοχή βρισκόταν ο Αρχέλαος, στρατηγός του Μιθριδάτη ΣΤ, Βασιλιά του Πόντου (Πλούταρχος-Βίοι Παράλληλοι-Λύσανδρος και Σύλλας). Ο Πλούταρχος (45 μ.Χ.-120 μ.Χ.) περιγράφει το συγκεκριμένο σημείο ως ακολούθως: «…Αφού από την Τιθορέα ο Ορτήσιος (στρατηγός του Σύλλα) οδηγήθηκε στην Πατρωνίδα (σημερινή Αγία Μαρίνα) και στρατοπεύδεσε εκεί και συναντήθηκε με τις δυνάμεις του Σύλλα. Μετά κατέλαβαν το βουνό που βρισκόταν στο μέσο των Ελατικών Πεδιάδων, εύφορο και με πυκνά δέντρα και στους πρόποδες υπήρχε νερό. Το βουνό ονομάζεται Φιλοβοιωτός….». Η τοποθεσία του και τα φυσικά πλεονεκτήματά του αναφέρονται με μεγάλο θαυμασμό από το Σύλλα, ενώ η θέση του για τον έλεγχο των Στενών είχε πολύ σημαντική στρατηγική σημασία. Και ο Πλούταρχος συνεχίζει: « Επειδή την πέριξ περιοχή κατείχαν οι στρατιώτες του Αρχελάου, φόβος είχε καταλάβει το στρατό του Σύλλα. Αυτός τους έβαλε να αλλάξουν τη ροή του ποταμού Κηφισού - ως τέχνασμα. Αυτοί φυσικά διαμαρτυρήθηκαν, λέγοντας ότι ήταν στρατιώτες και όχι σκαφτιάδες και τότε τους διέταξε να καταλάβουν το λόφο των Παραποταμίων για να ελέγχουν τα Στενά». (Φιλοβοιωτός είναι ο λόφος που είναι κτισμένο το χωριό των Βασιλικών και σήμερα ονομάζεται «Κουκούλι».)

Ο Παυσανίας (β΄μισό 2ου μ.Χ αιώνα) στο έργο του «Ελλάδος Περιήγησις» και πιο συγκεκριμένα στο βιβλίο Φωκικά δίνει πληροφορίες για τις διάφορες πόλεις της Φωκίδας και κυρίως για τους Δελφούς. Ιδιαίτερη μνεία δίνεται στο Σύστημα που ακολουθούσαν οι πόλεις της Φωκίδας για να ενημερώνονται μέσω της «οπτικής» επικοινωνίας (τηλεειδοποίησης) που εξασφάλιζαν με το άναμμα κυρίως της φωτιάς. Ο λόφος Φιλοβοιωτός φαίνεται ότι έπαιξε σημαντικό ρόλο στο Σύστημα αυτό καθόσον ήταν ορατός, λόγω της θέσης του, είτε άμεσα είτε έμμεσα, από αρκετές πόλεις της Φωκίδας (Ελάτεια, Παραποτάμιοι, Τιθορέα, Αμφί-κλεια, Πατρωνίδα, κλπ.). Για την περιοχή όπου βρίσκονται τα Βασιλικά, Προφήτης Ηλίας κ.λπ., ο Παυσανίας δίνει την πληροφορία ότι ήταν εύφορη και υπήρχαν μεγάλα πτηνά, οι ωτίδες. Επίσης, στην περιγραφή του για την Τιθορέα, αναφέρεται στην ύπαρξη Ναού του Ασκληπιού, σε απόσταση 13 χιλιομέτρων περίπου από την πόλη αυτή. Ο Ναός αυτός πιθανότατα βρισκόταν στη θέση «Κολώνες» των Βασιλικών, όπου υπήρχαν άλλωστε ερείπια αρχαίου ναού.