Αρχοντοχώρι Ξηρομέρου Αιτωλοακαρνανίας

Το Αρχοντοχώρι ή (Ζάβιτσα - Ζάβιτζα) είναι απ' τα παλαιότερα του Ξηρομέρου. Είναι κτισμένο σε υψόμετρο 480μ περίπου στα ΝΔ του όρους Μπούμιστος των Ακαρνανικών βουνών και στο μέσο περίπου της επαρχιακής οδού από το Μύτικα προς τον Αετό. Το Αρχοντοχώρι είναι ένα από τα τέσσερα μεγαλοχώρια που ίδρυσαν οι Αλύζιοι και οι απόγονοί τους. Είναι το ορεινότερο χωριό του πρώην Δήμου Αλυζίας, σε ύψος περίπου 600 μέτρα ενώ αριθμεί 1030 κάτοικους περίπου. Τα πρώτο όνομα του χωριού ήταν Ζάβιτσα, ονομασία την οποία είχαν δώσει Σλαβοβούλγαροι κατακτητές. Το 1927 το χωριό μετονομάστηκε σε "Αρχοντοχώριον" από τα παλιά αρχοντικά σπίτια του αρχικού χωριού.

Το χωριό δοκιμάστηκε κατά διαστήματα τόσο από τη φτώχεια, όσο και από τους κατακτητές. Παρά τις δυσκολίες όμως ήταν πάντα πολυάνθρωπο χωριό και επί Τουρκοκρατίας είχε πολλές αρχοντικές οικογένειες. Στα χρόνια του αγώνα κατά των Τούρκων πολλοί Ζαβιτσάνοι συμμετείχαν στον αγώνα, άλλοι με χρήματα και άλλοι πολεμώντας.

Εντύπωση προκαλούν τα παραδοσιακά διώροφα πετρόχτιστα σπίτια και οι Βυζαντινές Εκκλησίες του χωριού. Τέτοια δείγματα ναοδομίας είναι:

Ο Ναός της Ζωοδόχου Πηγής. Στο κέντρο του χωριού βρίσκεται ο ναός της Ζωοδόχου πηγής, πρόκειται για εκκλησία μεταβυζαντινής περιόδου, ρυθμού Βασιλικής με πλούσιο και ζωηρό διάκοσμο στις τοιχογραφίες. Η ανέγερσή της τοποθετείται στο 10ο-11ο αιώνα μ .Χ.

Η Μονή της Παναγίας της Ζαμπατινιώτισσας. Σε απόσταση μόλις 5 χιλιομέτρων και νοτιοδυτικά του χωριού βρίσκεται η Παναγία της Ζαπατίνας. Η Μονή χρονολογείται στα τέλη του 18ου αιώνα και στη διάρκεια του αγώνα εναντίον των Τούρκων λειτούργησε ως καταφύγιο των αγωνιστών. Φέρει κτιστό αγιογραφημένο τέμπλο και τοιχογραφίες, ενώ σώζονται περιτειχισμένος περίβολος και το καθολικό.

Αξιόλογοι είναι επίσης και οι ναοί των: Αγίου Νικολάου έν Βουνένοις και Αγίου Γεωργίου, με δείγματα ζωγραφικής του 18ου αιώνα.